Skírnir - 01.04.1991, Qupperneq 248
242
KRISTÍN BIRGISDÓTTIR
SKÍRNIR
yfirleitt einhverra manna. Það er nokkuð þversagnarkennt en þegar Nína
sættir sig við rætur sínar fyllir það hana ekki öryggi heldur verður hún
berskjölduð gagnvart óvissunni. - Óvissunni um örlög sín, stað sinn í
tilverunni. í stað þess að byggja yfir alla reynslu sína að hætti samfélagsins þá
verður óvissan hluti af lífi Nínu. Sú tilhneiging nútímasamfélags að byggja
yfir þær kenningar sem mynda ríkjandi hugmyndafræði þess skapar visst
öryggi. En með slíkri yfirbyggingu ýtir það óvissunni sífellt á undan sér og
segir hana því búa í framtíðinni. En texti (líf) Nínu finnur óvissuna í
fortíðinni - að baki Nínu. Orð fortíðarinnar sá óvissu í garð Nínu, garð
nútímans. Það mætti segja sem svo að tími Nínu hafi hjálpað henni að byggja
yfir veröld sína en þegar formæðrasögurnar verða skáldskapur, sameinast
þær að lokum veruleika hennar, afbyggja skipulagðan tíma klukkunnar, sem
er ein af hefðbundnum miðjum samfélagsins.
Sameining í aðskilnaði
Hin sífellda togstreita milli Nínu og Mörtu virðist felast í ólíkum lífsháttum
þeirra og á einum stað kallar Nína Mörtu samvisku sína en Marta minnir
hana á vanrækslu hennar við fjölskylduna. Hún vill ekki sitja yfir móður
sinni, hirðir ekki eigur Maríu sem hún þó erfði, lét fjölskylduna halda sér
uppi eftir Frakklands-ævintýrið og svo framvegis. Smám saman er lesandi
færður til kjarnans í sambandi þeirra og jafnframt fer að losna um þau orð
sem höfðu orðið að saltstólpa á milli þeirra. Þegar Marta var 12 ára horfði
hún upp á fæðingu systur sinnar, Nínu. Það er athyglisvert að orð Mörtu í
frásögn af þessum atburði einkennast af klofningi, aðskilnaði. Fyrst beið
hún fyrir utan og „[...] alls staðar þögn, þung, undarleg, sundurskorin af
þessum skelfilegu ópum. [...] gægðist inn um dyrarifu [...] og horfði á
veruna í rúminu, horfði á mömmu, þekkti hana ekki, óskapnaður, stynjandi
ferlíki, engdist fram og aftur, hugsaði, er að klofna í tvennt [...]“ (161). Nínu
finnst svo sem ekki mikið til þess koma: „Eg sá þig fæðast, sagði Marta, eins
og það skipti máli, breytti einhverju, breytti öllu“ (161). Marta heldur áfram
lýsingunni þar sem Nína hangir í naflastrengnum: „eins og blóðugt blóm á
grábleikum mjúkum stöngli" (162). Nína reynir að minnka áhrifamátt
þessarar ljóðrænu myndar með kaldhæðni: „ - orðin skáldleg systir mín
Marta“ (162). Hér hafa hlutverk systranna gagnvart skáldskapnum snúist við
og Nína er komin í hlutverk ritskoðandans.
Julia Kristeva telur að skáldlegt mál skapist út frá togstreitu á milli
útskúfaðra eða bældra orðræðna og þeirra sem eru viðurkenndar af sam-
félaginu.1 Þannig má sjá togstreitu Mörtu fólgna í þrá eftir móður sinni sem
1 Sjá neðanmálsgrein 1 á bls. 231.