Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 258

252
FREGNIR AF BÓKUM
SKÍRNIR
á hver munur er á stöðu og hlutverki yfirnáttúrlegra fyrirbæra í „sannsögu-
legum“ sögum og fornaldarsögum. Samskipti Grettis við Glám telur hann
meðal fyrirbæra sem vænta má í „sannsögulegri" sögu, og má rétt vera, en
meiri vafi er um ýmis önnur atriði í Grettis sögu, sem hann ræðir ekki, enda
er Grettis saga á margan hátt markatilfelli.
Grettis saga og Grettir sem markatilfelli er svo tekið til rækilegrar athug-
unar í efnismikilli grein eftir Kirsten Hastrup: „Tracing tradition - an
anthropological perspective on Grettis saga Asmundarsonar.“ Rannsóknin
er strúktúralísk, nánar tiltekið í anda Lévi-Strauss, en að vanda tekur Kirsten
Hastrup sögulega vídd með í könnun sína. Hún vill ekki eingöngu rannsaka
Grettis sögu sem afurð ákveðins tíma heldur einnig viðtökur hennar og
þróun „goðsagnarinnar um Gretti" allt fram á okkar tíma. Greinin er ein hin
nýstárlegasta í bókinni, enda samin af mannfræðingi, sem þó hefur hagnýtt
sér niðurstöður handritarannsókna betur en flestir bókmenntafræðingar.
Þótt íslenskir bókmenntafræðingar kunni að hika við að samþykkja sumar
niðurstöður í þessari grein - ýmist vegna þess sem við þykjumst vita betur
eða vegna þess að við erum sjónskert (sem er hluti af því sem verið er að
rannsaka) - er hitt miklu fleira sem er mikilvægt og bendir á nýjar rann-
sóknaleiðir og yrði of langt mál að rekja það hér.
í þriðja hluta bókarinnar er fjallað um þýddar fornbókmenntir, og er þar
gripið á mörgu sem lítt hefur verið kannað. Birte Carlé skrifar um „Men and
women in the saints’ sagas of Stockh. 2, fol.“ Hún gerir grein fyrir sam-
setningu þessa sagnasafns og birtir fróðlegt yfirlit yfir efni og byggingu
einstakra sagna með sérstöku tilliti til þess hlutverks sem konur gegna bæði
í sögum um heilaga karla og í sínum eigin.
í grein um túlkun Þiðriks sögu glímir Theodore Andersson við spurning-
una um upphaf sögunnar. I meira en öld hafa flestir fræðimenn skilið
formála sögunnar svo að hún sé samin af Norðmanni eða Islendingi eftir
þýskum kvæðum og sögnum. Einstöku fræðimaður hefur þó hreyft þeirri
skoðun að sagan eða hlutar hennar hafi verið samin á bók á Þýskalandi en
síðan þýdd á norrænu. Þessa skoðun tekur nú Andersson upp og færir fyrir
henni margvísleg rök og flest álitleg. Hann telur m.a.s. að formálinn sé að
mestu leyti þýðing. Hann lætur þó ósvarað þeirri spurningu hvað orðið
hafi af hinni þýsku frumgerð sögunnar. Það má merkilegt heita ef slíkt verk
hefði horfið sporlaust, svo að hvergi er til þess vitnað eða áhrif sjáanleg á
þýskum bókum. Andersson hefur með grein sinni tekið þetta mál til
rækilegrar endurskoðunar, og þótt hann hafi e.t.v. ekki mátað þá sem eru á
hinni gömlu skoðun er óumdeilanlegt að þeir eiga næsta leik.
Sverrir Tómasson spyr í grein sinni um Adonías sögu, grein sem er að
mestu samhljóða kafla um söguna í bók hans um Formála íslenskra
sagnaritara á miðöldum, hvort rétt sé að líta eingöngu á íslenskar riddara-