Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 128

122
JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON
SKÍRNIR
hverjum manni. [...] En einmitt af því að skemmtunin komst inn í
sagnaritunina í þeirri mynd, sem var að smekk menntuðustu manna
þjóðarinnar, einmitt af því að hún hafði ekki í fullu tré vegna
vísindanna, kom hún ekki í upphafi fram með kröfur um æsingu og
ýkjur. En hún heimtaði skilning og samhengi, auðkenningu á mönnum,
skýrar myndir viðburða, list í stíl. Allt eru þetta einkenni góðrar
sagnaritunar, og sum skemmtilegustu íslenzku ritin fara þar hvergi
lengra en góðu hófi gegnir. Þau leita listarinnar innan vébanda
sannleikans. (121-122)
Nokkru síðar í bókinni segir Sigurður Nordal:
I ritum Snorra kemst samræmið milli vísinda og listar á hærra stig en í
nokkrum öðrum íslenzkum ritum. Ef hann hefði átt að gera grein fyrir
takmarki sínu, hefði hann getað sagt, að hann vildi hafa bækur sínar
jafnsannar og Islendingabók, jafnskemmtilegar og beztu
íslendingasögurnar. [...] Auðvitað náði Snorri ekki takmarki sínu til
fulls. [...] Heimskringla er hvorki eins áreiðanleg og íslendingabók, né
eins hrífandi og Njála. En hún er miklu vísindalegri en Njála og
skemmtilegri en lslendingabók. Það er samræmið, sem gefur henni
einstakt gildi. (128)
I þessari niðurstöðu Sigurðar Nordals kveður við nýjan tón í mati á
íslenskum fornbókmenntum. Hann setur höfundinn, skáldið, í önd-
vegi og metur verk hans. Og bókmenntasaga hans hefst með þeim
höfundinum, því skáldinu, sem marktækastar heimildir eru um,
Snorra Sturlusyni. Með nákvæmri úttekt á Snorra og verkum hans
var grunnurinn lagður að forníslenskri bókmenntasögu. Vinnubrögð
Snorra og aðferðir eru tiltölulega ljósar og hægt að leiða að því líkur
hver efniviður hans var og hvernig hann vann úr honum. Og það er
einnig hægt að sýna fram á að hann var einmitt snillingurinn sem var
þess umkominn að hefja merki bókmenntahreyfingar sem ekki átti
sinn líka á Norðurlöndum né annarsstaðar í Evrópu fyrr en löngu
síðar.
í riti sínu um Snorra Sturluson gerði Sigurður Nordal grein fyrir
hugmyndum sínum um þróun íslenskrar sagnaritunar fyrir daga
Snorra eins og áður var vikið að, jafnframt því sem hann lagði áherslu
á að draga fram þátt Snorra sjálfs. I formála Egils sögu sem hann ritaði
rúmum áratug síðar en bók sína um Snorra dró hann saman þessar
sömu meginniðurstöður með svofelldum orðum: