Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 168

162
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
SKÍRNIR
saman því frumkvæði og framtaki sem auðkennir þá sem telja sig eiga
brýnu hlutverki að gegna.
I viðtali sem hinn heimskunni tékkneski rithöfundur Milan Kundera
átti við íslenskan þýðanda sinn fyrir sex árum sagði hann meðal annars
um skilsmun fámennra þjóða og fjölmennra: „Við gerum okkur ljóst
að tilvera okkar vekur spurningar, og eins að við getum horfið einn
góðan veðurdag. Ef við erum íslenskir eða tékkneskir verðum við að
réttlæta tilveru okkar án afláts. Hvernig getum við réttlætt tilveru
okkar? Einkum á sviði menningarinnar, með því að sýna fram á að
okkar viðhorf til tilverunnar sé áhugavert, dálítið öðruvísi, og að þetta
viðhorf geti hugsanlega auðgað heimsmenninguna/11
Kundera er með öðrum orðum að gera því skóna að menning
hverrar þjóðar, hversu fámenn sem hún kunni að vera, sé tónn eða
tilbrigði í margradda hljómkviðu heimsbyggðarinnar og ætti fyrir
engan mun að glatast, því þá verði sjálf hljómkviðan og mannlíf allt að
því skapi fátæklegra. Það er vissulega íhugunarvert að hinn þungi og
stórtæki valtari alþjóðlegrar fjölmiðlunar vinnur að því nótt sem
nýtan dag að fletja út fjölbreytilega menningu heimsbyggðarinnar,
steypa alla sem mest í sama mótið, með þeim afleiðingum að lágkúran
leggur sína dauðu hönd yfir mannlífið, bægir burt tilbreytni í háttum
og viðhorfum, og skilur eftir sig andlegt eyðiland. Verður sú veröld
ekki ömurlega leiðigjörn þarsem allir hugsa og hegða sér eins, klæðast
eins, búa eins, tala eins?
Ég hygg að einn helsti hvati síaukins ferðamannastraums vítt og
breitt um veröldina sé einmitt sá, að menn vilji kynnast því sem
frábrugðið er heimaslóðum, heyra nýja tóna í hljómkviðunni miklu,
uppgötva þann frjóa og örvandi fjölbreytileik sem mannlíf á þessum
hnetti býr yfir. Vissulega gerir það „fjölskyldu þjóðanna" skemmti-
legri að hún sé sem sundurleitust og margbrotnust, jafnvel þó henni
lærist vonandi einhverntíma að lifa saman í sátt og eindrægni.
Magnhugsunarhátturinn
Þegnar fámennra þjóða hneigjast til að sjá ofsjónum yfir ægivaldinu
sem höfðatalan er álitin færa fjölmennum þjóðum. Er þá gjarna talað
1 Tímarit Máls og menningar, 3ja hefti 1985, s. 358.