Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 259
SKÍRNIR
FREGNIR AF BÓKUM
253
sögur sem skemmtun og afþreyingu yfirstéttarinnar. Hann bendir á að þótt
hugmyndafræði sögunnar sé riddaraleg, þá séu í formála hennar dæmisögur
sem bendi til þjóðfélagsgagnrýni, jafnframt því sem sagan er þar kölluð
„fræðisaga", sem væntanlega bendir til að lesendum sé ætlað að læra eitthvað
af henni. Sverrir telur óvíst hvort þessi túlkun efnisins sé komin frá höfundi
eða formálinn hafi verið saminn síðar en sagan af lesanda sem túlkaði hana á
sinn hátt. Hvort heldur er má minna á að slíkur tvískinnungur gagnvart
undirstöðum forréttinda er algengur hjá forréttindastéttum.
Hermann Reichert, fræðimaður frá Vínarborg, skrifar um hringborð
Artúrs kóngs og leitar skýringa á að það hefur ekki átt greiða leið inn í
bókmenntir á Norðurlöndum. Svar hans er að raunveruleg riddaramennska
hafi ekki verið iðkuð í Noregi (um Island er óþarft að ræða), enda hafi menn
drukkið fast í stórveislum og hefði því verið hætt við að fara sér að voða í
burtreiðum. Lesin ein sér virðist þessi grein fremur smámunasöm en hún fær
aukið gildi vegna nábýlis og tengsla við þá sem á eftir fylgir.
Lokagreinin í safni þessu er eftir einn af ritstjórunum, Gerd Wolfgang
Weber, og nefnist „The decadence of feudal myth - towards a theory of
riddarasaga and romance". Weber byggir athuganir sínar á breiðum menn-
ingar- og bókmenntasögulegum grundvelli og heldur m.a. fram að þýddu
riddarasögurnar glati miklu af lénskri hugmyndafræði sinni norður hér, hin
lénska goðsögn hverfi aftur til þeirrar frumstæðu hugmyndafræði eða
goðsagnar sem hinar keltnesku ævintýrasagnir höfðu áður en höfundar eins
og Thomas og Chrétien véltu um þær. Með þessum breytingum er fengin
undirstaða fyrir frjóa blöndun við fornaldarsögur, og jafnvel heilagra manna
sögur, sem síðan fæðir af sér hinar íslensku riddarasögur. Þá eru færð rök að
því - að hluta til í ritdeilu við aðra fræðimenn - hvernig riddararómanarnir
glati andlegri merkingu sinni í þýðingu og verði hreinar atburða- eða
ævintýrasögur þar sem siðferðilegir lærdómar kunna að vera dregnir af
sögunni en eru hins vegar ekki órofa hluti af henni. Þessi breyting eyðir
einnig muninum á changon de geste, kappakvæðum um Karlamagnús og
slíka, og riddarasögunum.
Structure and Meaning in Old Norse Literature geymir eins og önnur
greinasöfn hluti sem eru misjafnir að gæðum og vægi en þegar á heildina er
litið er það bæði fjölbreytt og fróðlegt, dregur saman mikinn lærdóm og
leggur margt nýtt og mikilvægt til umræðu um þær fornbókmenntir sem við
viljum helst kalla íslenskar þótt við séum sammála aðstandendum bókarinnar
um að þær eru hluti af evrópskum miðaldabókmenntum. I sumum greinum
finnst mér um oftúlkanir eða jafnvel rangtúlkanir að ræða, en þær geta þá
verið tilefni áframhaldandi umræðu. Hálfgerður vindmyllubardagi virðist
háður í inngangsorðum, og þótt aðstandendur bókarinnar séu einkum að
vestan eða frá meginlandi Evrópu og hafi ekki alltaf tekist að hafa ð ellegar