Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 229

SKÍRNIR
ER STÆRÐFRÆÐI ÓMAKSINS VERÐ?
223
Þegar Hardy var ungur háskólakennari var hann vel stæður, sótti knattleiki
og gaf duttlungum sínum lausan tauminn. Meðal vina hans voru ýmsir
helstu andans menn veraldar, til dæmis Bertrand Russell. Snow segir að
Hardy hafi verið ungur snillingur allt til gamals aldurs og hugsanir hans,
leikir og áhugamál hafi haldið þeim léttleika, sem einkennir unga menn. En
einmitt þess vegna hafi síðustu ár hans verið þeim mun dapurlegri. Snow
bendir á, að sé Málsvörn stœrðfrœðings lesin með verðskuldaðri athygli,
komi í ljós að hún sé þrungin þjakandi dapurleika. Hardy ræði af kald-
hæðnislegri rósemi um mann sem misst hefur vald eða vilja til að skapa.
Snow segir um Málsvörn stœrðfraðings:
Að vísu er hún hnittin, skarpleg og leiftrandi af andríki; að vísu eru kristal-
skírleikinn og einlægnin söm við sig; að vísu er hún minnisvarði skapandi
listamanns. En undir niðri má greina æðrulausan en ákafan trega eftir
sköpunarmátt, sem er horfinn og á ekki afturkvæmt. (47)
Snow segir frá samstarfi Hardys og enska stærðfræðingsins Littlewoods
sem varaði í þrjátíu og fimm ár. Rannsóknir þeirra báru af öðrum rann-
sóknum í hreinni stærðfræði á Englandi í heilan mannsaldur. Þá greinir
Snow skemmtilega frá því, þegar Hardy uppgötvaði Ramanujan, hinn sjálf-
mennt'aða indverska stærðfræðing. Oll frásögn Snows af kynnum þeirra
tveggja, samvinnu þeirra og vináttu er þannig, að ég trúi því að hún láti fáa
ósnortna. Loks greinir Snow frá því að Hardy hafi fundist fyrri heims-
styrjöldin óréttlætanleg og sömuleiðis hin síðari, sem hófst sama ár og hann
fékk kransæðastífluna. Fyrir honum voru þær samfellt tímabil brjálsemi.
Allar þessar upplýsingar um Hardy, sem Snow veitir í inngangi sínum, hljóta
að skipta máli fyrir lesendur Málsvarnar stœrðfrœðings jafn persónuleg og sú
málsvörn er.
Undirstöður reikningslistarinnar er öðru fremur heimspekilegt verk.
Skilgreiningar á ýmsum hugtökum sem lesandi bókarinnar þarf að þekkja,
eigi hann að hafa fullt gagn af henni, gefur Frege ekki í henni sjálfri. Það er
greinilegt að bókin er skrifuð fyrir lesendur sem eru með á nótunum hvað
varðar ýmis grundvallaratriði og hugtök úr heimspeki og rökfræði. Það
kemur beinlínis fram í henni að Frege gerir ráð fyrir að lesendur þekki slík
hugtök. Það er því ekki lítill akkur fyrir þann sem þekkir þau ekki, að
forspjall Guðmundar Heiðars Frímannssonar skuli fylgja bókinni. Þar
skýrir hann hin ýmsu hugtök sem eru almennum lesanda ekki töm og gerir
honum þannig kleift að njóta bókarinnar betur.
Guðmundur Heiðar getur þess að bók Freges, Hugtakaskrift, sem kom út
fimm árum á undan Undirstöðum reikningslistarinnar sé slíkt tímamótaverk
að skoða megi útgáfuár hennar sem merkilegasta ár í sögu nútímarökfræði.
Þar megi finna grunninn að stærðfræðilegri rökfræði nútímans. I bókinni er