Skírnir - 01.04.1991, Blaðsíða 141
SKÍRNIR
STAÐLAUSIR STAFIR
135
grótesk, þar sem allt er fært niður á líkamlegt plan, en um leið barátta
um orðið, tungumálið. Goðin reyna árangurslaust að þagga niður í
Loka sem byrjar hvert erindi sitt á „„Þegi þú““. Óðinn lætur slúður
mæta slúðri: „„átta vetur / vartu fyr jörð neðan, / kýr mjólkandi og
kona, / og hefir þú þar börn borið, / og hugða eg það args aðal““ (23.
er.). En Freyja reynir að koma vitinu fyrir hann með orðum sem
enduróma viðvörun Hávamála: „„Flá er þér tunga, / hygg eg, að þér
fremur myni / ógott um gala““ (31. er.). En allt kemur fyrir ekki.
Goðin ráða ekkert við stjórnlausa orðræðu Loka fyrr en Þór kemur
með hamarinn, hið fallíska tákn samfélagsreglna og karlveldis, og
tekst með honum að þagga niður í slúðrinu. Um leið uppnefnir hann
Loka og vísar í ergi hans:
„Þegi þú, rög vættur,
þér skal minn þrúðhamar,
Mjöllnir, mál fyrnema;“ (57., 59., 61. og 63. er.)
Fyrir þessu valdi einu gefst Loki upp. Þessi slúðrandi vera, sem er
jafnt karl sem kona, er ekki aðeins rekin úr veislunni, heldur gerð
útlæg úr samfélagi goða fyrir fullt og allt.
Slúður Lokasennu felst mjög í níði, en í því kemur saman sú þríeina
uppspretta frásagnar sem svo víða má sjá í íslenskum fornbók-
menntum: kynferði, gróteska og slúður.1
IV
Svipaða truflun á veisluhöldum má sjá í frásögn Gíslasögu af slúðri
Arnórs gassa, en karlmennskuleysi hans má marka af framkomu hans,
mælgi og grótesku viðurnefni sem líkir honum við gaggandi gæsa-
stegg. Þetta gerist á þingi. Höfðingjarnir Gísli og félagar hans þrír
1 Um tengsl níðs og kynferðis í Islendingasögum, sjá grein mína, „„Ekki höfu vér
kvenna skap.“ Nokkrar laustengdar athuganir um karlmennsku og kvenhatur í
Njálu.“ Sjötíu ritgerðir helgaðar Jakobi Benediktssyni 20. júlí 1977, Reykjavík
1977. Sjá einnig Folke Ström, „Níð, ergi and Old Norse Moral attitudes," The
Dorothea Coke Memorial Lecture in Northern Studies, London 1974.