Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Síða 143

að fyrirgefa, afsaka, náða eða gefa upp sakir, „safhu“sem felur í sér að snúa
burt frá synd eða löstum og svo »ghafara“ sem er langalgengast og merkir
að gefa eftir, breiða yfir eða fyrirgefa. Þá er eitt af níutíu og níu nöfnum
Allah „Sá sem fyrirgefur“.6
Algengustu hebresku orðin yfir fyrirgefningu eru mehillah og selihah.
Hið fyrra merkir að syndin eða skuldin þurrkast út og hverfur en hið
síðara að hlutaðeigandi aðilar sættast heilum sáttum. Fyrirgefning felur ekki
nauðsynlega í sér sátt og sátt milli manna er möguleg án fyrirgefningar.
Guðfræðileg forsenda fyrirgefningar í gyðingdómi er að Guð er sjálfur
miskunnsamur og fyrirgefur. Gyðingum ber að fyrirgefa, bæði til að líkjast
Guði og einnig vegna þess að lögmálið krefst þess, sbr. orðin: „Þú skalt ekki
hefna þín á löndum þínum. Þú skalt elska náunga þinn eins og sjálfan þig.
Ég er Drottinn.“ (3Mós 19.18). Friðþægingardagurinn, Yom Kippur, sem
er mikilvægasta hátíð gyðingdómsins tjáir mikilvægi fyrirgefningarinnar og
víða er lögð áhersla á hana sem mikilvæga dygð allra afkomenda Abrahams.7
f kristinni trúarhefð má finna sterka hvatningu og jafnvel kröfu til
hinna kristnu um að þeir fyrirgefi náunga sínum og margir líta svo á að
fyrirgefningin sé sjálft hryggjarstykkið í kristinni trúarhefð.8 Forsenda þess
er sú sama og í gyðingdómi: Guð er miskunnsamur og hefur fyrirgefið
mönnunum syndir að fyrra bragði. Því ber þeim að biðja bæði Guð og
menn fyrirgefningar, vegna eigin synda og misgjörða, sbr. orð Jesú: „Fyrirgef
oss vorar skuldir svo sem vér og fyrirgefum vorum skuldunautum“ (Matt
6.12) og „Fyrirgef oss vorar syndir enda fyrirgefum vér öllum vorum
skuldunautum“ (Lúk 11.4). Grísku hugtökin sem koma oftast fyrir í textum
Nýja testamentisins eru eleao sem þýðir að sýna náð og aphiemi sem merkir
að senda burt, frelsa og gefa upp sakir.9
Ljóst er af þessari stuttu umfjöllun að nokkur blæbrigðamunur er á
inntaki fyrirgefningarinnar og því óhætt að fullyrða að fyrirgefningarhug-
takið feli ekki í sér eina altæka merkingu. Þannig getur fyrirgefning bæði
átt sér stað með sátt og án sáttar, stundum merkir hún að afsaka og breiða
yfir en stundum að fella niður skuld og gefa upp sakir. Jafnframt þessu
er einnig ljóst að ákveðnir þættir eru sameiginlegir, t.d. innan svokallaðra
6 Sama heimild, bls. 21.
7 Sama heimild, bls. 20, 23-24.
8 Tormod Kleiven, Slik som vi tilgir váre skyldnere", Praktisk teologi, 2011:1, (bls. 40-50), hér 40.
9 Michael E. McCullough, Kenneth I. Pargament og Carl E. Thoresen (ritstj.), Forgiveness. Tbeory,
Research, and Practice, „Religious Perspective on Forgiveness“, bls. 24-25, 33.