Skírnir - 01.09.2004, Page 12

tíma mót í menn ing ar sögu Ís lands. Í því mátti finna lat ínu kvæði
sem ung ir Ís lend ing ar höfðu ort höf undi til heilla og eru það elstu
dæmi um slík an tæki fær iskveð skap með al Ís lend inga eft ir sið bót
sem varð veist hafa. Þessi teg und ljóð list ar átti síð an eft ir að skipa
veiga mik inn sess í námi og lífi ís lenskra lær dóms manna næstu ald -
irn ar eins og mik ill fjöldi lat ínu kvæða, prent aðra sem óprent aðra
ber óræk an vott um. Brev is Comment ari us er einnig fyrsta lat ínu -
rit Ís lend ings sem birt ist á prenti og var því að nokkru leyti braut -
ryðj anda verk, sem reynd ist fyr ir boði hinna miklu rit starfa Arn -
gríms Jóns son ar á næstu ára tug um, sem skip uðu hon um á bekk
sem mest um húman ista höf undi Ís lands og ollu straum hvörf um í
sagn fræði rann sókn um á Norð ur lönd um. Marg ir aðr ir Ís lend ing ar
feng ust við lausa máls skrift ir á lat ínu frá lok um 16. ald ar og alla 17.
öld ina, en fátt eitt birt ist á prenti þá nema rit Arn gríms og lík lega
þrjár bæk ur sem fjöll uðu um lat neska mál fræði, auk þó nokk urra
há skóla dispúta tía eft ir ís lenska stúd enta í Kaup manna höfn.16 Með
Brev is Comment ari us og starfi Arn gríms vakn aði mik ill áhugi á
ís lensk um forn bók mennt um með frænd þjóð um okk ar á Norð ur -
lönd um og þetta leiddi til þess að mörg forn rit voru þýdd á lat ínu
næstu ald irn ar og voru ís lensk ir lær dóms menn í raun þeir einu
sem innt gátu það starf af hönd um bæði hér á landi og er lend is
þótt ein ung is hluti þess af rakst urs væri gef inn út.
Menn feng ust einnig við að þýða á ís lensku úr lat ínu og voru
það eink um guðs orða rit sem birt ust á prenti eins og glögg lega má
sjá ef lit ið er á bæk ur sem Ís lend ing ar unnu eða áttu hlut deild í og
gefn ar voru út á tíma bil inu 1540 til 1700. Þótt lat ína hafi varla ver -
ið mik ið not uð til munn legr ar tján ing ar hér á landi nema þá helst
í lat ínu skól un um sem lið ur í námi skóla pilta eða á með al lærðra
manna eins og nokk urs kon ar æf ing, eru samt dæmi þess að ræð -
ur hafi ver ið flutt ar á lat ínu hér á landi við há tíð leg ar at hafn ir. Má
þar nefna ræð ur þær sem bisk up arn ir Brynjólf ur Sveins son og
Þor lák ur Skúla son (1597–1656) Hóla bisk up fluttu á Al þingi við
hyll ingu Frið riks kon ungs III (1609–70) árið 1649 sem fram fór
með mik illi við höfn, eins og Run ólf ur Jóns son (um 1620–54) lýs -
sigurður pétursson296 skírnir
16 Sig urð ur Pét urs son 1995: 98–118; 1997b: 115–19.