Skírnir - 01.09.2004, Qupperneq 17

Danska
Á 16. og 17. öld lutu Ís lend ing ar valdi Dana kon ungs og full trúa
hans sem kunn ugt er. Ís lensk ir valda menn urðu því að kunna eitt -
hvað í dönsku ef þeir áttu að eiga sam skipti við dönsk yf ir völd án
mik illa vand ræða, jafn vel þótt sum ir er lend ir emb ætt is menn gerðu
sér far um að læra eitt hvað í ís lensku.25 Á seinni hluta 16. ald ar
sóttu menn æ meir fram halds mennt un sína til Kaup manna hafn ar
og frá því að dönsk yf ir völd tóku að veita Íslendingum náms styrki
árið 1579 var Hafn ar há skóli tví mæla laust æðsta mennta stofn un
Ís lend inga í nokkr ar ald ir og Kaup manna höfn sú borg á meg in -
land inu sem ís lensk ir mennta menn áttu helst kost á að kynn ast.
Mikl ir menn ing ar straum ar bár ust því frá borg inni við sund ið og
áhrif in hafa varla minnk að við það að á 17. öld færð ust versl un og
við skipti æ meir í hend ur Dana sam kvæmt ákvæð um ein ok un ar -
versl un ar inn ar. Ein hver dönsku kunn átta hef ur því trú lega ver ið
nokk uð al menn með al ís lenskra mennta- og áhrifa manna, en hversu
djúpt sú þekk ing hef ur rist er erfitt að segja, enda er ekki vit að til
þess að nein skipu leg kennsla í dönsku hafi far ið fram á Ís landi af
hálfu op in berra að ila. Trú lega hafa menn afl að sér kunn áttu hjá sér
fróð ari mönn um og vit að er að hing að til lands komu dansk ir
mennta menn á seinni hluta 16. ald ar t.d. til að kenna við lat ínu -
skól ana og ekki er ósenni legt að ein hverj ir þeirra hafi miðl að
meiru af kunn áttu sinni en lat ínu. Ekki er að sjá að ís lensk ir stúd -
ent ar sem komu til Hafn ar hafi átt í meiri hátt ar vand ræð um við
að gera sig skilj an lega í borg ar lífi Kaup manna hafn ar og ljóst er að
þeir sem sneru aft ur til Ís lands hafa bor ið með sér hald góða þekk -
ingu á dönsku. Að skilja er lent tungu mál er hins veg ar ekki það
sama og geta tjáð sig á því, eink um ef um rit að mál er að ræða.
Sendi bréf á dönsku eru varð veitt eft ir Ís lend inga, eins og frá bisk -
up un um Guð brandi Þor láks syni og Oddi Ein ars syni frá 16. öld,
erlend tungumál á íslandi… 301skírnir
25 Bréf á ís lensku eru varð veitt frá Giss uri Ein ars syni til Otta Stígs son ar hirð -
stjóra (Dipl. Isl. XI, 356), frá Guð brandi Þor láks syni til Hin riks Gerkens sýs-
lu manns (Guð brand ur Þor láks son 1919–42: 54–55; 61–63; 88–92; 129–30;
136–39) og Brynjólfi Sveins syni til Tómas ar Niku lás son ar fó geta og Jó hanns
Kleins fó geta (Brynjólf ur Sveins son 1942: XIV).