Skírnir - 01.09.2004, Side 19

ár ang ur furðu mik ill á næstu ára tug um. Sið breyt ing unni á Ís landi
var sem kunn ugt er mik ið til stjórn að frá Dan mörku og rit þau
sem þýdd voru á ís lensku voru stund um dönsk að upp runa eða
höfðu jafn vel ver ið þýdd á dönsku og þá oft ast úr þýsku. Ekki er
ávallt vit að úr hvaða máli ís lensku þýð ing arn ar voru unn ar, en þó
má ætla að á 16. öld hafi a.m.k. um það bil tug ur verka er á prenti
birt ist ver ið þýdd ur úr dönsku og litlu minna á 17. öld. Stund um
leyn ast og þýð ing ar í hand rit um eins og t.d. brot úr vísi tasíu bók
Peders Palla di us ar (1503–60) Sjá lands bisk ups sem varð veitt eru í
Árna safni og kunna að vera eft ir Ólaf Hjalta son sem fyrst ur varð
bisk up á Hól um í lúth ersk um sið.29 En það voru ekki að eins
trúar rit sem vöktu áhuga þýð enda. Á 16. öld fóru menn að kynn -
ast svo nefnd um al múga bók um (Volksbücher á þýsku) sem höfðu
að geyma vin sæl ar skemmti sög ur. Þess ar sög ur voru marg ar þýd-
d ar á ís lensku og urðu mjög vin sæl ar ef marka má þann mikla fjöl-
da varð veittra hand rita þar sem þess ar sög ur er að finna. Þar að
auki urðu sum ar þeirra rímna skáld um að yrk is efni. Þýski fræði -
mað ur inn Hubert Seelow hef ur manna best rann sak að ís lensk ar
þýð ing ar al múga bókanna og kom ist að þeirri nið ur stöðu að varð -
veitt séu í hand rit um tutt ugu mis mun andi sögu efni. Ef at hug uð
eru elstu varð veittu ís lensku lausa málsaf brigði hvers sögu efn is,
tel ur Seelow að tólf þeirra séu þýð ing ar á dönsk um þýð ing um sem
gerð ar voru úr þýsku. Flest ar þess ara ís lensku þýð inga munu hafa
orð ið til á 17. öld.30 Af þeim dæm um sem nefnd hafa ver ið má því
ljóst vera að danska kom víða við sögu í þjóð lífi Ís lend inga á 16.
og 17. öld, þótt erfitt sé að gera sér fylli lega grein fyr ir um fangi
henn ar og mik il vægi.
Þýska
Mest alla 16. öld ina voru um svif þýskra Han sa kaup manna mik il á
Ís landi en með til komu ein ok un ar versl un ar inn ar 1602 dró smám
sam an úr þeim uns sigl ing ar þýskra kaup skipa lögð ust að mestu
erlend tungumál á íslandi… 303skírnir
29 Magn ús Már Lár us son 1967: 7–22.
30 Seelow 1989: 237–50.