Skírnir - 01.09.2004, Page 28

dótt ur (1638–1718), föð ur syst ur Krist ín ar og því má ef til vill segja
að í frá sögn inni af Krist ínu og til urð þess ara orða safna megi í senn
greina hag nýtt gildi tungu máls og rót gróna mennt un ar hefð vest -
firskr ar höfð ingja ætt ar.53
Nið ur lag
Mest af því sem hér hef ur ver ið rak ið um er lend tungu mál á Ís -
landi á vit an lega fyrst og fremst við stétt lærðra manna og valda -
menn. Al menn skóla ganga var á þess um tíma óþekkt á Ís landi og
því voru það eink um prest ar og höfð ingj ar sem gátu veitt börn um
sín um mennt un, ann að hvort með því að kenna þeim sjálf ir, halda
heim il is kenn ara eða koma þeim til kennslu hjá lærð um mönn um
til und ir bún ings námi í lat ínu skól un um, sem fáum hlotn að ist. Það
gef ur því auga leið að um tor sótt an veg var að fara ef al múga börn
lang aði til að fræð ast og oft hef ur það lík lega ekki orð ið mik ið
meira en löng un in ein, og stúlk ur hafa öllu jafn an ver ið verr sett -
ar en dreng ir jafn vel á efna heim il um. Engu að síð ur eru þó varð -
veitt ir vitn is burð ir um nám utan hefð bund inna hópa mennta- og
náms manna. Talið er t.d. að Hall dóra Guð brands dótt ir (1574–
1658) bisk ups hafi kunn að þýsku og minnst hef ur ver ið á frænku
henn ar Krist ínu Magn ús dótt ur.54 Þar að auki er vit að um að
minnsta kosti sjö kon ur, fædd ar á ár un um 1623–1677, sem kunnu
eitt hvað í lat ínu og nokkr ar þeirra það mik ið að þær gátu kennt
hana byrj end um.55 Út þrá ein stakra manna, jafnt lærðra sem lítt
lærðra, leiddi þá stund um í löng ferða lög um fram andi lönd þar
sem erfitt hefði ver ið að kom ast af án ein hverr ar kunn áttu í er -
lend um tungu mál um, og þótt al mennt sé lít ið vit að um slík ar fer-
ð ir, eru þó til góð ar heim ild ir um a.m.k. tvo Ís lend inga úr al þýðu -
stétt sem gerðu víð reist á 17. öld en sneru aft ur til heima hag anna
mik illi og fjöl skrúð ugri reynslu rík ari. Ann ar þeirra var Ás geir
Sig urðs son (1650–á lífi 1712) snikk ari, sem nam iðn sína í Kaup -
sigurður pétursson312 skírnir
53 Helgi Guð munds son 1979: 75.
54 Páll Egg ert Óla son 1926: 10.
55 Sig urð ur Pét urs son 2001: 73–79.