Skírnir - 01.09.2004, Side 48

Jafn vel feg urð mál verks ins er ekki und an skil in frá þessu hlut -
læga sjón ar horni ef svo má segja. Helgi skýr ir hana þannig að hún
lýsi sér í því að
hlut ur sá, eða hlut ir, sem þar eru mál að ir, hafi lög un, stöðu og lit er geðj -
ast og skemmt ir [áho]rf and an um; ríð ur því ekki ein ung is á að hlut ur inn
sé dreg inn upp og mál að ur í s[tefn]u þeirri frá aug anu þar sem hann hrós -
ar sér best, hvað tak mörk hans snert ir, held ur verð ur og að gæta þess að
birt an skíni þannig á hann að hún geri hann sem fagrast an og að hann sé
mál að ur eins og hann er þeg ar hann er sem fal leg ast ur; því mik ill mun ur
er á því hvað einn hlut ur er fal legri á ein um tíma og und ir ein um kring -
um stæð um en öðr um. (32.gr.)
Þessi til vitn un sýn ir glögg lega að feg urð mál verks ins er hugs -
uð sem feg urð myndefn is ins: myndefn ið séð frá ákveðnu sjón ar -
horni, í til tek inni stefnu og fjar lægð frá aug anu. Sein ustu tvö gild -
in sem Helgi nefn ir, gerð og tign eru að hluta til fal in í hug tak inu
feg urð, en „þó meira í auð sjá an leg um fram úr skar andi mik il leika í
allri lög un og svip, er lýsi anda þeim og afli, er skap að hef ur mik -
il leik ann og býr í hon um.“ (32.gr.) Vera má að með þess um hug -
tök um, „gerð“, „tign“ og „mik il leika“, sem eru að ein hverju leyti
önn ur en hug tak ið „feg urð“ sé Helgi að láta í ljós mun inn á mis -
mun andi teg und um feg urð ar, þeim sem frá því um miðja 18. öld
gengu und ir heit un um hið fagra og hið há leita, þar sem hið fagra
ein kennd ist af sam hljómi og sam ræmi en hið há leita af afli eða
spennu.14 En hvora teg und ina sem um er að ræða hlýt ur mál verk -
ið feg urð sína frá fyr ir mynd inni, því sem ætl un in er að mála, en
ekki frá lit um, formi eða hand bragði mál ar ans sjálfs.
* * *
gunnar harðarson332 skírnir
14 Um teg und ir feg urð ar má lesa hjá Sím oni Jóh. Ágústs syni, List og feg urð,
Reykja vík, 1953, 2. pr. 1993; um frum heim ild ir sjá Ed mund Burke
(1729–1797), A philosophical enquiry into the orig in of our ideas of the sublime
and beauti ful; Ox ford, 1987, og Immanu el Kant (1724-1804), The Crit ique of
Judgement, London, 1973; Jean-François Lyot ard hef ur reynt að beita hug tak -
inu um hið há leita til að gera grein fyr ir nú tíma list, sjá The Lyot ard Reader,
Ox ford og New York, 1989.