Skírnir - 01.09.2004, Side 50

finn inga lista manns ins. Krist ín lít ur sem sé á sig sem ex pressjónista
og tel ur að það sem ex pressjón ism inn stend ur fyr ir sé ein kenni allr -
ar sannr ar list ar. Hér er um að ræða ákveðna fag ur fræði lega af stöðu,
þar sem lista mað ur inn legg ur áherslu á hug læga og per sónu lega
sjálf stján ingu og und ir býr sú skoð un að list in, eigi hún að vera sönn
list, skuli snú ast um hug læga túlk un eða hafi alltaf gert það.
Árið eft ir að Krist ín Jóns dótt ir birti út varps er indi sitt skrif aði
Þor vald ur Skúla son grein sem hann nefndi „Non fígúra tíf list“.16
And stætt bæði Helga og Krist ínu legg ur Þor vald ur meg in á hersl -
una á mið il inn sjálf an, mál verk ið sjálft og bygg ingu þess. Þor vald -
ur ber abstrakt mál verk sam an við nat úral ískt mál verk og seg ir:
„Non fígúra tíft mál verk skír skot ar ekki til neinn ar þekktr ar fyr ir -
mynd ar. Það er í einu og öllu sköp un, bygg ing sem vex upp í huga
höf und ar þess.“ Hið óhlut stæða mál verk er „bygg ing lita og
forma“ og Þor vald ur not ar hug tak ið „form heim ur“ til að draga
fram sér kenni abstrakt mál verka í sam an burði við nat úral ísk mál -
verk: form heim ur slíkra verka er gjör ó lík ur. Að því er lit inn varð -
ar verð ur málar inn að skilja hið „sér staka eðli hvers lit ar sem hann
not ar til að tjá sig“ og átta sig á áhrifa mætti lit anna, enda seg ir Þor -
vald ur að lit irn ir hafi allt aðra merk ingu í abstrakt mál verki en í
nat úral ísku. „Í hinu fyrr nefnda er þeim teflt sam an, hverj um með
sín um sér kenn um; í hinu síð ara eru sér kenni þeirra máð út til þess
að líkja eft ir yf ir borði nátt úr unn ar“. Lit irn ir fela í sér hug tök in
rúm og dýpt sem koma í stað inn fyr ir rúm og dýpt venju legr ar
fjar vídd ar, og rúm og dýpt abstrakt verks ins er „sprott in úr form -
kennd og hugs un mál ar ans“. Í abstrakt list inni getur málar inn tjáð
form kennd sína milli liða laust, án þess að þurfa að fara króka leið
gegn um ytri fyr ir mynd, en auk þess túlk ar abstrakt list in „anda
tíma bils ins kannski frek ar en ytra út lit þess“.
Jón Stef áns son list mál ari setti fram skil merki lega grein ingu á
hin um ýmsu þátt um mál verks ins árið 1935 í rit gerð sinni, „Nokk -
ur orð um mynd list“, sem birt ist í tíma rit inu Öld inni.17 Þar tal ar
gunnar harðarson334 skírnir
16 Þor vald ur Skúla son, „Non fígúra tíf list“, Birt ing ur, 1955, 1 (2.h.), bls. 5–6.
17 Jón Stef áns son, „Nokk ur orð um mynd list“, end ur pr. í Jón Stef áns son
1881–1962: Lista safn Ís lands, sept em ber – nóv em ber 1989: Yf ir lits sýn ing,
Reykja vík, 1989, bls. 79–85.