Skírnir - 01.09.2004, Page 58

eink um minnst sem mik ils hátt ar pré dik ara og sagna manns. Með
Jóni hafa Ís lend ing ar vís ast fyrst kynnst að ráði pré dik un að hætti
dóminík ana, enda var hér aldrei pré dik ara lifn að ur og Jón fyrst ur
dóminík ana bisk up á Ís landi. Í pré dik un um sín um hef ur Jón eins
og reglu bræð ur hans ytra not ast mjög við klerk leg ar smá sög ur er
köll uð ust ým ist æv in týri, dæmisög ur eða dæmi (ex empla), og hef -
ur þeim þá jafn an fylgt ein hver sið bæt andi út legg ing. Er Jóns þát-
t ur varð veitt ur í forn um söfn um þess hátt ar „æv in týra“.5 Talið er
að mörg þeirra séu runn in frá Jóni og fær það nokkurn stuðn ing
af eft ir far andi orð um þátt ar ins:
En hverr man greina mega hverr hans góð vili var at gleðja nær ver and is
menn með fá heyrð um dæmisög um er hann hafði tekit í út lönd um, bæði
með letr um ok eig in raun, ok til vitn is þar um harðla smátt ok lítit man
setj az í þenna bæk ling af því stóra efni, því at sum ir menn á Ís landi sam -
settu hans frá sagn ir sér til gleði ok öðr um. (s. 445)
Með svo felld um for mála eru sögð tvö „æf in týr af hvár um skóla,
Par ís og Bolon, er gjörð uz í hans ná veru“ (s. 445). Fyrra æv in týr -
ið seg ir frá því er Jón stalst til að lesa í bók meist ara síns í Par ís og
magn aði með því upp mik ið óveð ur, og minn ir þetta á sagn ir af
Sæ mundi fróða Sig fús syni og öðr um skólaklerk um mið alda sem
kennd ir voru við gald ur.6 Bologna æv in týr ið er einnig með ósen-
ni legra móti, en sú frá sögn er mun for vitni legri frá menn ing ar -
sögu legu sjón ar miði og fer hér á eft ir til raun til að varpa nokkru
ljósi á hana. Sag an hljóð ar svo:
Af Bolon ia sagði hann svá fall in æf in týr er gjörð iz í hans þarvist. Þar vóru
tveir skóla bræð ur und ir sama nafni; var ann arr kynj aðr allt vest an af
Englandi, ok því var svá skipt nöfn um með þeim til auð kenn is í skól an um
at ann arr var kall aðr Jo hann es Nord mann us en ann arr Jo hann es Ang licus.
Þat þarf í sög una at dóm kirkj an sjálf í Bonon ia var svá fall in á sitt
form at í sjálf um kirkju dyr un um eru tvau le ons höf uð stór, sinn veg hvá rt
sem þau gæg iz at með gap anda munni.
marteinn h. sigurðsson342 skírnir
5 AM 657a–b 4to og 624 4to. Helsta út gáfa ís lenskra mið alda æv in týra er fyrr nefnt
rit Ger ings, Is lendzk æventyri I–II (Halle 1882–1883).
6 Um galdra sögu af Sæ mundi í Jóns sögu helga sjá P. Foote (útg.), Bisk upa sög ur I
(síð ari hluti), Ís lenzk forn rit 15 (Reykja vík 2003), s. 339–343.