Skírnir - 01.09.2004, Page 78

við verð um frjáls þá og því að eins að rutt sé úr vegi ytri tálm un -
um fyr ir því að við get um gert það sem okk ur sýn ist án þess að
skerða frelsi ann arra. Við get um ver ið frjáls þótt við eig um engra
kosta völ, höf um eng an mátt. Frelsi er fólg ið í því að fá að vera í
friði.21 Ýms ir hugs uð ir hafa gagn rýnt þessa kenn ingu. Með al þeirra
er breski heim spek ing ur inn Ric hard Norm an. Hann seg ir að í
einn stað bygg ist kenn ing in á þeirri röngu for sendu að skörp skil
séu milli ein stak lings og sam fé lags. En því er ekki að heilsa og þess
vegna sé út í hött að líta á frelsi sem það að eiga eig ið svið, af mark -
að frá sam fé lag inu.
Í ann an stað leið ir af kenn ing unni um nei kvætt frelsi að kalla
megi stein „frjáls an“ fái hann að vera í friði. Þetta sýn ir að frelsi
verð ur að vera ann að og meira en bara það að við fáum að vera í
friði. Menn verða að eiga kosta völ ef þeir eiga að kallast „frjáls ir“.
Því betri og fleiri sem kost irn ir eru og því bet ur hæf við erum til
að velja, því frjáls ari erum við. Frelsi er því ekki að eins fjar vera
ytri tálm ana held ur líka mögu leik inn á því að velja. Frelsi er á vis-
s an hátt vald. Góð efna leg kjör, mennt un og póli tískt vald geta
auk ið hæfni okk ar til að velja og fjölga um leið kost un um sem
kjósa má um. Mennt un get ur t.d. auk ið hæfni okk ar til að gagn -
rýna ríkj andi ástand og þannig sjá nýja fé lags lega kosti. Bætt kjör
þýða að kost um okk ar fjölg ar og sama gild ir um auk ið póli tískt
vald (Norm an 1987: 35–55). Norm an er fylgj andi hug mynd inni
um já kvætt frelsi og á sér skoð ana bróð ur í kanadíska heim spek -
ingn um Charles Taylor. Rétt eins og Norm an gagn rýn ir Taylor
hug mynd ina um nei kvætt frelsi. Í reynd eru til óend an lega marg -
ar ytri tálm an ir; við verð um að greina á milli mik il vægra og lít il -
vægra hind r ana. Mik il vægi þeirra ráð ist af verð mæta mati okk ar.
Ef svo væri ekki gæt um við fullt eins sagt að Al ban ía komm ún -
ism ans hafi ver ið frjáls ara land en Bret land þótt trú ar brögð hafi
stefán snævarr362 skírnir
20 Reynd ar seg ir norski Nozick-sér fræð ing ur inn Lars Jo han Ma ter st vedt að
Nozick sé hvorki með né móti hug mynd inni um nei kvætt frelsi. Hann hafi ein -
göngu kenn ingu um rétt indi og inn tak henn ar sé að rétt indi séu nei kvæð, við
höf um rétt til að fá að vera í friði (Ma ter st vedt 1997: 42–43).
21 Einn fræg asti tals mað ur kenn ing ar inn ar um nei kvætt frelsi var Bret inn Isai ah
Berl in (sjá Berl in 1969: 118–172).