Skírnir - 01.09.2004, Qupperneq 91

KRIST JÁN ÁRNASON
„Á vora tungu“
Íslenskt mál og erlend hugsun
The translators who made the old er Iceland ic versions of the Po stola sög ur
have stri ven for lingu ist ic purity, while ad her ing clos ely to their orig inals.
Gabriel Tur ville-Petre 1953/1975, bls. 129.
Inn gang ur
Það virð ist nokk uð við tek in sögu skoð un að Arn grím ur Jóns son
hafi ver ið upp hafs mað ur að því sem oft er kall að hrein tungu stefna
á Ís landi. Hér er gjarna vitn að til grein ar Jak obs Bene dikts son ar
frá 1953 um hug mynd ir Arn gríms lærða um ís lenskt mál og mál -
hreins un. Kjart an G. Ott ós son tek ur í sama streng í bók sinni um
ís lenska mál hreins un 1990 og nú síð ast Gott skálk Þór Jens son í
grein í vor hefti Skírn is 2003. Sögu skoð un in er sú að þeirr ar hug -
sjón ar með al Ís lend inga að halda tungu máli sínu hreinu gæti fyrst
fyr ir áhrif frá forn mennta stefn unni eða húman ism an um á 16. öld.
Þótt ekki sé ástæða til að ef ast um mót un ar á hrif Arn gríms lærða
og sam tíð ar manna hans í þess um efn um eða nið ur stöð ur þeirra
fræði manna sem hér voru nefnd ir, er þar e.t.v. ekki öll sag an sögð.
Skyldi ekki fleira hafa þurft til en inn flutt ar hug mynd ir til að
leggja grunn inn að þeim ör lög um sem við Ís lend ing ar nú tím ans
búum við, að not ast enn við nokkurn veg inn sama rit mál og mið -
alda menn gerðu? Í til vitn un inni hér að ofan í Gabriel Tur ville-
Petre, sem á sín um tíma var einn virt asti fræði mað ur á sviði nor -
rænn ar bók mennta sögu, kem ur fyr ir orða lag ið „lingu ist ic purity“
sem mætti þýða með orð inu „mál fars hrein leiki“. Voru hrein -
tungu sinn ar á ferli við upp haf ritald ar? Við hvað á að miða þeg ar
hrein leiki tungu máls er met inn? Hvað var það sem menn reyndu
að halda hreinu og hvern ig verð ur hreint mál til yf ir leitt?
Skírn ir, 178. ár (haust 2004)
SKÍRNISMÁL