Skírnir - 01.09.2004, Síða 93

þeg ar mál not end ur og hóp ar mál not enda taka um það ákvarð an ir
eða velja jafn vel ómeð vit að hvern ig þeir nota mál, tala eða vilja að
aðr ir tali. Þetta má túlka vítt og láta það jafn vel taka til þess þeg ar
menn velja hvaða tungu mál þeir læra í skóla og vænt an lega nota
síð ar sem ann að eða þriðja mál. Það er þá hluti af mál stýr ingu ein -
stak lings að ákveða það að læra t.d. þýsku frek ar en frönsku í
skóla. Og sama gild ir þeg ar heil sam fé lög eða þjóð ir taka ákvarð -
an ir um þess hátt ar hluti.
Tungu mál hafa marg ar hlið ar eins og marg sinn is hef ur ver ið
bent á. Frum hlut verk þeirra er auð vit að að vera boð skipta tæki og
tæki til að hafa áhrif á um hverfi og við mæl end ur. Einnig gegna
þau mik il vægu hlut verki í allri hugs un, list um og vís ind um. Enn
eitt hlut verk þeirra og það sem hér er eink um fjall að um, er að vera
ein hvers kon ar ein kenni á þeim sem tal ar. Menn eru mjög gjarna
flokk að ir eft ir tungu taki sínu, ekki bara milli mála eins og ensku,
dönsku eða ís lensku, held ur líka eft ir mál lýsk um og smærri at rið -
um í mál notk un. Við þetta fær tungu tak ið eða mál notk un in fé -
lags legt gildi á sama hátt og klæða burð ur og önn ur ytri ein kenni
sem menn nota til að búa til ímynd gagn vart sjálf um sér (sjálfs -
mynd) og öðr um. Málaf brigði hafa með öðr um orð um tákn gildi
sem fé lags lega skil greind ir val kost ir á svip að an hátt og hlut ir sem
mað ur kaup ir í búð og verða tákn um fé lags lega stöðu.
Mál sem hlut ur
Þeg ar menn taka ákvarð an ir um mál notk un eða mynda sér skoð -
an ir um hana er það nauð syn leg for senda að þeir líti á mál ið eða
málaf brigð ið utan frá, þ.e. hugsi um það (e.t.v. mis með vit að) sem
einn af þeim hlut um sem set ur svip á líf þeirra. Bíll er ekki bara
tæki til að kom ast frá ein um stað til ann ars held ur ber eig anda sín -
um vitni sem mark er tek ið á. Með svip uð um hætti ber mál ið not -
anda sín um vitni um leið og hann tjá ir sig. Sú mál hegð un sem hér
um ræð ir er það sem kall að hef ur ver ið „meta-ling vistísk“ mál -
„á vora tungu“ 377skírnir
2 um meiði en hafa öll þrengri merk ingu en hug tak Haug ens, sbr. Bald ur Jóns son
1990/2002.