Skírnir - 01.09.2004, Page 108

um til að flokka menn eft ir máli og mál fari, og þá verð ur mik il -
vægt að skil greina málein kenn in sem skýr ast. Þetta kom fram í því
þeg ar Serbar, Króat ar og fleiri þjóð ir skildu að skipt um eft ir að
Júgóslav ía leyst ist upp. Með an Júgóslav ía var og hét var lit ið á
mál ið sem eitt og hið sama, serbó-króat ísku, en eft ir að leið ir skildi
leit uð ust hvor ir tveggja af miklu kappi við að greina á milli, Serbar
við að hreinsa mál „sitt“ af „króat is m um“ og Króat ar við að
hreinsa „sitt“ mál af „serbis m um“.13
En hin hlið in á þess ari póli tík er auð vit að sú þeg ar hinn sterki
stefn ir leynt eða ljóst að því að kæfa slík ar að skiln að ar hreyf ing ar.
Sum ir myndu vilja segja að am er ísk heims valda stefna birt ist með -
al ann ars í því að aug lýs ing ar um kók eigi helst að vera á ensku.
Fræg ar eru að gerð ir Frakka gegn bretónsku, og á fyrri hluta 20.
ald ar gilti eins kon ar bann við notk un frum byggja mála í Ástr al íu.
En nóg um það.
Nýr hug ar heim ur:
voru ís lensk ir mið alda menn hrein tungu sinn ar?
Þótt margt sé vit að um upp haf ritald ar hér á landi, eru ýmis álita -
mál um það hvern ig rit menn ing in þró að ist. Upp haf ritald ar er
rak ið til skrán ing ar á laga text um, en snemma hófst inn lend sagna -
rit un með elstu gerð um Land námu og rit un Ís lend inga bók ar. En
fræði menn virð ast sam mála um að lat nesk menn ing hafi haft mik il
áhrif og telja ólík legt að rit un kon unga sagna og Ís lend inga sagna
hafi get að átt sér stað fyrr en nokkr ar kyn slóð ir Ís lend inga höfðu
hlot ið þjálf un í rit un helgi sagna.14 Hvað sem þessu líð ur er ljóst að
við kristni töku hér og í Nor egi mætt ust tveir menn ing ar heim ar, sá
nor ræni og sá kristni og klass íski. Ég hef hald ið því fram (2002,
2003a) að það sem úr slit um réði hafi ver ið að kirkj an við ur kenndi
nor ræn una og tók hana í þjón ustu sína. Hér má vísa til hug taks frá
Ein ari Haugen sem hann kall ar code accept ance og kalla mætti við -
kristján árnason392 skírnir
13 Og þetta er far ið að hafa tals verð áhrif á sjálfa mál þró un ina á þessu svæði, sbr.
ný út komna bók Green bergs 2004.
14 „…unless sever al gener ations of Iceland ers had first been trained in hagiogra -
p hic writ ing“ (Tur ville-Petre 1953/1975: 142).