Skírnir - 01.09.2004, Síða 155

VALUR INGIMUNDARSON OG
SIGRÍÐUR DÚNA KRISTMUNDSDÓTTIR
Hinn sanni Íslendingur
Sig ríð ur Matth í as dótt ir
Hinn sanni Ís lend ing ur. Þjóð erni, kyn gervi og vald á Ís landi 1900–1930
Reykja vík: Há skóla út gáf an 2004, 408 bls.
Í doktorsritgerð sinni Hinn sanni Ís lend ing ur. Þjóð erni, kyn gervi
og vald á Ís landi 1900–1930 leit ar Sig ríð ur Matth í as dótt ir svara við
grund vall ar spurn ing um um mót un ís lenska þjóð rík is ins og sam spil þjóð -
ern is hyggju og kyn gerv is á fyrri hluta 20. ald ar.1 Fjall að er um for send ur
þjóð ern is hyggj unn ar og þær breyt ing ar sem urðu á henni á þess um tíma
með til vís un til um ræðna um eðli og ein kenni Ís lend inga eða hins „sanna
Ís lend ings“ eins og Sig ríð ur nefn ir það. Sýnt er hvern ig hug mynd ir þjóð -
ern is hyggj unn ar flétt uð ust sam an við hug mynd ir um karl mennsku og
hvern ig þær end ur spegl uðu tog streit una milli hefð ar og nú tíma, sveita-
og borg ar menn ing ar og tengsl þjóð ar vit und ar og sam fé lags stöðu kynj -
anna. Þessi þró un er síð an sett í sam hengi við kvenna bar átt una í upp hafi
ald ar inn ar og hnign un henn ar eft ir fyrri heims styrj öld.
Þetta er fyrsta ít ar lega rann sókn in á mót un þjóð ern is hug mynda á Ís -
landi á þessu tíma bili þar sem kyn gervi er mið lægt hug tak og við fangs -
efni. Með því að gera grein fyr ir þeim átök um sem urðu um gerð þjóð rík -
is ins á þess um tíma og tengja þau við hug mynd ir um hlut verk og eðli
kynj anna tekst Sig ríði að varpa nýju ljósi á mót un kyn gerv is á Ís landi á
mikl um um brota tím um. Skil grein ing henn ar á hin um „sanna Ís lend ingi“
sem borg ara leg um karl manni sem brot ist hef ur til mennta, af reka og
valda er at hygl is verð, og er hún öx ull inn sem rit gerð in hverf ist um. Í
henni koma sam an meg in við fangs efni rit gerð ar inn ar: þró un þjóð ern is -
hug mynda Ís lend inga á þess um tíma og mik il vægi kyn gerv is í þeirri þró -
un. Er feng ur í þess ari skil grein ingu og þeirri um ræðu sem hún vek ur.
Meg in á hersla verks ins er á orð ræð una – hug mynd ir sem sett ar eru
fram í ræðu og riti um þjóð erni Ís lend inga og eðli og hlut verk kvenna.
Hér er ekki um póststrúkt úral íska að ferða fræði lega nálg un að ræða, þótt
áhrif mót un ar hyggju séu ráð andi, held ur frem ur hefð bundna hug mynda -
Skírn ir, 178. ár (haust 2004)
1 Höf und ar voru and mæl end ur við dokt orsvörn Sig ríð ar Matth í as dótt ur sem fór
fram í Há skóla Ís lands 4. júní 2004. Um sögn in er að miklu leyti byggð á and -
mæl un um.