Skírnir - 01.09.2004, Page 160

ber vitni um. Hún vís ar hér í hug mynd ir Ge or ges Mosse um að menn ing -
ar leg ar hug mynd ir um þjóð erni og sjálfs mynd hafi á marg an hátt sam -
rýmst menn ing ar hug mynd um um karl mennsku. Þessi stað al mynd hafi
haft svip að upp eld is hlut verk og al þýðu fyr ir lestr ar Jóns Að ils og þjóð ern -
is skrif þeirra Frið riks Frið riks son ar og Guð mund ar Finn boga son ar. Lýs -
ing arn ar hafi þjón að þeim til gangi að sam eina þjóð ern is- og karl -
mennsku hug mynd ir eins og í öðr um vest ræn um þjóð ríkj um.
Hins veg ar ger ir Sig ríð ur mik ið úr ein stak lings hyggj unni, en með al
ein kenna henn ar voru frels is þrá, vilji til jafn rétt is og lýð ræð is og jafn vel
rök hyggja – ein kenni sem stóðu í nánu sam bandi við fram fara þrá þjóð ar -
inn ar. Hún seg ir að þjóð ern is orð ræð an á fyrri hluta 20. ald ar hafi veg ið
salt á milli þjóð ern is goð sagn ar inn ar um vilja ein stak lings ins til að ráða
eig in lífi og hug mynda fræði þjóð ern is legr ar heild ar hyggju þar sem vilji
ein stak lings ins lýt ur þörf um þjóð ar inn ar. Í síð ara til fell inu hafi fórn fýsi í
þágu ætt jarð ar inn ar ver ið tal in að als merki hvers Ís lend ings, enda var það
með al helstu mark miða ís lenskr ar þjóð ern is orð ræðu að kenna Ís lend ing -
um holl ustu við þjóð sína, eins kem ur til dæm is fram í hug mynd um um
þegn skyldu vinnu.
Túlk un in á ein stak lings hyggj unni í rit gerð inni er mjög víð tæk og um -
deil an leg. Máli sínu til stuðn ings vitn ar Sig ríð ur til einn ar vin sæl ustu goð -
sagn ar ís lenskr ar sögu, goða sagn ar sem Jón Að ils hef ur til vegs og virð -
ing ar: frá sagn ar inn ar um flótta norskra höfð ingja und an til raun um Har -
alds hárfagra til að sam eina all an Nor eg und ir eina stjórn. Sag an um ein -
stak lings hyggju ís lensku þjóð ar inn ar hafi grund vall ast á þess ari frá sögn
og ver ið end ur tek in í sí fellu í op in ber um rit um og um ræðu fram að stof-
n un lýð veld is (bls. 88). Ein stak lings hyggj an, þörf in á að ráða sjálf ur ör -
lög um sín um og una í engu yf ir ráð um ann arra, hafi orð ið að órjúf an leg -
um hluta ís lenskr ar þjóð ern isí mynd ar á fyrri hluta 20. ald ar.
Sig ríð ur tel ur að heild ar hyggj an hafi ver ið í al gerri mót sögn við þjóð -
ern is goð sögn ina og þá frels is hug mynd sem hún birti. Sú þver sögn hafi
ver ið inn byggð í ís lenska þjóð ern is stefnu allt það tíma bil sem hún fjall ar
um. Reynd ar við ur kenn ir hún að Jón Að ils hafi ekki síð ur haft álit á heil-
d ar hyggju en ein stak lings hyggju, enda taldi hann sundr ungu og eig in girni
vera helstu ógæfu Ís lend inga frá því á seinni hluta 12. ald ar fram til upp -
hafs þeirr ar 20. En hvergi hafi þó orð ið vart við þá lýs ingu hans á þeim
göf ugu höfð ingj um sem vildu ekki láta svipta sig arf tekn um ein stak lings -
rétt ind um og þess vegna flú ið und an Har aldi hárfagra. Og hvergi hafi Jón
Að ils reynt að sætta þess ar and stæð ur, þótt hann hafi kom ist að þeirri
nið ur stöðu að heild ar hyggj an yrði að vera í ráð andi hlut verki svo að
þjóð in gæti náð þroska og hag sæld (bls. 158).
Jón Að ils seg ir vissu lega að Ís lend ing ar hafi lát ið sér mest annt um að
tryggja frelsi og sjálf stæði ein stak lings ins. En spyrja má hvort rétt sé að
setja bar áttu valda hóps fyr ir póli tísku frelsi gegn of ríki eins manns und ir
valur og sigríður dúna 444 skírnir