Skírnir - 01.09.2004, Page 161

hatt ein stak lings hyggju. Jón seg ir að höfð in gj arn ir hafi lát ið hjá líða að
skipa öfl ugt fram kvæmda vald á Ís landi með þeim af leið ing um að „ein -
stak ling arn ir uxu þjóð fé lag inu yfir höf uð og virtu lög og rétt að vettugi.
Allt lenti í óstjórn og aga leysi“, eins og hann orð ar það.3 Hann seg ir ber -
um orð um að þjóð fé lag ið hafi stað ið með mikl um blóma í upp hafi, en
síð an orð ið út lend um þjóð höfð ingj um að bráð vegna skorts á öfl ugu
fram kvæmda valdi.4
Sig ríð ur fær ir ekki sann fær andi rök fyr ir því að heild ar hyggj an hafi
ver ið und ir skip uð ein stak lings hyggj unni í gilda kerfi sam fé lags ins. Hér
hefði ekki að eins mátt huga að fræði legri um ræðu um tog streit una milli
þess ara þátta. Hin ævagamla frels is þrá lands manna er túlk uð sem ein stak -
lings hyggja en hana mætti al veg eins skilja sem þrá full trúa hóps (ætt -
ar/þjóð ar) eft ir frelsi frá er lendri nauð ung. Það sama má segja um orð -
ræð una á milli stríðs ár un um. Sig ríð ur seg ir, að mark mið „þjóð ern is orð -
ræð unn ar“ hafi ver ið að fá þegn ana til að taka þjóð ar hags muni fram yfir
ein stak lings vilj ann og ein stak lings hyggj una í krafti sveita menn ing ar.
Bend ir hún síð an oft á mik il vægi ein stak lings hyggj unn ar, en seg ir jafn -
framt að frels is hug sjón in og þörf in fyr ir að ráða eig in mál um hafi ekki
bein lín is ver ið tal in eiga við um kon ur eða ver ið höfð að leið ar ljósi í um -
ræð um um borg ara leg rétt indi. En hvar birt ist ein stak lings hyggj an ef hún
ger ir það ekki þar?
Íhalds semi og þjóð rík ið
Í grein ingu um þjóð ern isí halds semi og völd inn an ís lenska þjóð rík is ins á
ár un um milli stríða sér Sig ríð ur áhrif evr ópskr ar menn ing ar svart sýni,
þótt hún taki fram að gagn rýni á lýð ræð is þró un nú tíma þjóð fé laga hafi
aldrei orð ið út breidd á Ís landi. Auk þess leit ar hún svara við spurn ing -
unni um hversu al gild sú sjálfs mynd var, sem dreg in hafði ver ið upp, og
hvern ig hún sam rýmd ist öðr um hug mynd um á Ís landi á fyrri hluta 20.
ald ar, eins og við haldi sveita menn ing ar, áhyggj um af upp lausn þjóð ar inn -
ar í glund roða nú tíma sam fé lags og kven rétt inda stefn unn ar eft ir fyrri
heims styrj öld. Sig ríð ur grein ir hug mynda fræði íhalds samra þjóð ern is -
sinna sem stefndu að end ur reisn þjóð legr ar bænda menn ing ar og töldu að
fram tíð ar þjóð fé lag ið væri að stór um hluta sveita sam fé lag þar sem al þýða
manna lifði í sam ræmi við þjóð lega lífs hætti frem ur en hina nú tíma legu
lifn að ar hætti bæj anna. Með al ein kenna íhalds samr ar þjóð ern is stefnu
voru upp hafn ing for tíð ar inn ar, menn ing ar svart sýni (áhyggj ur af hnign un
hinn sanni íslendingur 445skírnir
3 Sjá Jón Jóns son [Að ils], Gullöld Ís lend inga.Menn ing og lífs hætt ir feðra vorra á
sögu öld inni (Reykja vík 1906), bls. 99–100.
4 Sama rit, bls. 98–100.