Skírnir - 01.09.2004, Side 163

að hún hafi haft vold ug inn byggð póli tísk mark mið í sér. Nær væri að
ræða um mark mið stjórn mála hreyf inga og -flokka á tíma bil inu og að
þjóð ern is stefnu hafi ver ið beitt í þágu mál stað ar þess ara að ila. Eitt dæmi
sem tek ið er í rit gerð inni er úr ræðu Jó hanns Haf stein árið 1939. Þar er
því hald ið fram að stefna Sjálf stæð is flokks ins sé í innsta eðli sínu stren-
g ur af ís lensku þjóð ar eðli, sjálf stæð is kennd ar og ein stak lings hyggju (bls.
90). Sig ríð ur túlk ar þetta sem stað fest ingu á ein stak lings hyggj unni í
þjóð ern is goð sögn inni, en það má túlka á ann an hátt. Mark mið ið gæti
hafa ver ið að eigna sér þjóð ern is goð sögn ina, sam ein ing ar tákn ið, sér til
fram drátt ar í póli tískri bar áttu. Eins og kem ur fram á öðr um stað hafn -
aði Ein ar Ol geirs son, helsti for víg is mað ur komm ún ista og sós í alista,
þjóð veld inu sem kúg un ar tæki yf ir stétt ar inn ar gegn al þýð unni, þeg ar
hann and mælti Al þing is há tíð inni árið 1930, en fagn aði því síð an árið
1944 að „elzta lýð veldi hinn ar gömlu Evr ópu“ hefði ver ið end ur reist,
eins og hann komst að orði (bls. 108). Þannig er af stað an til þjóð ern is -
goð sagna í stöðugri end ur skoð un og end ur mót un og háð póli tísku land-
s lagi á hverj um tíma.
Það er frem ur vill andi að setja dæm ið þannig upp, að þeir sem vildu
hag sveit anna sem mest an hafi vilj að við halda forn um sveita hefð um (sbr.
inn gang, bls. 18). Fram fara hyggja og já kvæð við horf til sveita lífs voru
ekki and stæð ur. Marg ir vildu vissu lega halda fólki sem mest í sveit um en
lögðu jafn framt áherslu á fram far ir í land bún aði sem áttu að bæta hag
sveita fólks, og gerðu það raun ar þrátt fyr ir mikla erf ið leika í sveit um á
skeiði heimskrepp unn ar miklu og oft ar (m.a. á verð falls tím um eft ir fyrri
heims styrj öld) og áföll af völd um bú fjár sjúk dóma, þeg ar kom fram á
fjórða ára tug inn. Með öðr um orð um þurfti trú in á fram far ir í sveit um
ekki að fela í sér andúð á þétt býli.
Enn frem ur má full yrða að ekki hafi ver ið sátt, eins og Sig ríð ur held -
ur fram, held ur þvert á móti djúp stæð ur ágrein ing ur um ný væð ingu
stjórn kerf is ins og til veru rétt reyk vískr ar borg ara stétt ar. Hörð gagn rýni
kom fram á reyk víska emb ætt is- og kaup manna vald ið sem jókst stöðugt
eft ir stofn un Fram sókn ar flokks ins. Í flokks riti frá ár inu 1937 seg ir t.d.
um öfg ar borg ar lífs ins: „Ann ars veg ar óhófslíf; fáguð en merg sog in of ur -
hyggja fjár drottna … hins veg ar menn ing ar laus út hverfalýð ur, sem ferst
kyn slóð á kyn slóð ofan, í ör birgð og óþrif um miklu meiri en unnt er að
gera sér hug ar lund um það sem við bjóðs leg ast muni vera og sorg leg ast í
mann heimi.“6 Jónas frá Hriflu vildi ekki slíkt ástand á Ís landi, og op in ber
stefna var mjög hlið holl sveit un um og land bún aði á tíma bil inu. Fram -
sókn ar flokk ur inn var í for ystu rík is stjórna frá 1917 til 1942 í skjóli kjör -
hinn sanni íslendingur 447skírnir
6 Sjá Ólaf ur Ás geirs son, Iðn bylt ing hug ar fars ins. Átök um at vinnu þró un á Ís landi
1900–1940 (Reykja vík: Menn ing ar sjóð ur 1988), bls. 139.