Saga - 2009, Side 6

Fyrsta grein heftisins, eftir Guðna Th. Jóhannesson, er sögulegt yfirlit um
lög, ásakanir og dóma um landráð á Íslandi allt frá þjóðveldisöld til okkar
daga. Grein Guðna á það sameiginlegt með grein Svans kristjánssonar um þróun
lýðræðis á Íslandi með hliðsjón af sögu íslenskrar kvennahreyfingar, að hún
nálgast sögulegar heimildir sem fordæmi. Þannig sýnir Guðni hvernig ákvæði
landráðakafla íslenskra hegningarlaga hafa smám saman fjarlægst réttar-
vitund í nútímasamfélagi og notar söguna til að rökstyðja þá niðurstöðu sína
að breyta beri lögunum, en Svanur rekur sögu íslenskrar kvennahreyfingar
á fyrri hluta 20. aldar í þeim tilgangi að sýna hversu viðkvæmt lýðræðið er
fyrir ágangi sérhagsmuna. Að nokkru leyti má segja að yfirlýsingar af þessu
tagi sé einnig að finna í greinum þeirra Guðna elíssonar, Más Jónssonar og
Guðmundar Hálfdanarsonar. Guðni fjallar um orsakaskýringar íslenska efna-
hagshrunsins í nýútkomnum bókum um efnið, og færir rök fyrir því að ekki
verði komist hjá því að beita írónísku sjónarhorni á þessa sögu í framtíðinni;
Már mælir fyrir átaki í útgáfu miðaldatexta, og í grein sinni um orðræðu
Icesave-deilunnar bendir Guðmundur á hversu varasamt það sé að vísa til
sögu sjálfstæðisbaráttunnar í umræðu um utanríkismál samtímans.
Þótt þessi sameiginlegi tónn heyri nán ast til undantekninga á síðum Sögu
er hann varla merki um að samkomulag íslenskra sagnfræðinga um að fortíðin
þjóni fyrst og fremst sögunni sjálfri en ekki samtíðinni sé að komast í upp-
nám því þegar Sveinn Agnarsson spyr þrettán sérfræðinga á sviði hagsögu
hvað megi læra af hagþróun og hagstjórn á 20. öld eru tveir sagnfræðingar í
þeim hópi þeir einu sem virkilega draga í efa að slíkt sé yfirleitt mögulegt.
Að minnsta kosti er ekki líklegt að íslenskir sagnfræðingar muni fara að dæmi
bandaríska kynjasögufræðingsins Judith Bennett en í viðtali við erlu Huldu
Halldórsdóttur ræðir hún mikilvægi þess að sagnfræðingar séu pólitískt virk-
ari í rannsóknum sínum. Sjálf hefur Bennett gert tilraunir til að samtvinna
feril sinn sem miðaldasérfræðingur og störf sín sem aðgerðasinni.
Deilan um samskipti íslenskra kommúnista og komintern heldur áfram
um sinn með svari Þórs Whitehead við grein Jóns Ólafssonar sem birtist í
síðasta vorhefti. Þá skrifar Helgi Skúli kjartansson ítardóm um ritröðina
Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar en auk hans birtast í heftinu dómar um
tíu bækur á sviði sagnfræði og skyldra greina sem flestar komu út á síðasta
ári. en fyrst eru það umbúðirnar: Guðmundur oddur Magnússon, prófessor
í grafískri hönnun við Listaháskóla Íslands, rýnir í mynd af litlum hlut —
nælu — með stóra sögu; sögu sem fjallar um aldalangar alþjóðlegar hefðir
en líka þau ólíku gildi sem íslenskt samfélag hefur um áratugaskeið haft í
hávegum: stjörnu stórkrossriddara hinnar íslensku fálkaorðu.
Sigrún­Pálsdóttir
6 formáli ritstjóra
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 6