Saga - 2009, Page 16

það er meira rangt en rétt í því sem þeir halda fram“3 voru fáir máls-
metandi hagfræðingar á Íslandi utan Seðlabankans sem aðhylltust
þessa stefnu og ófáir sem töldu að vaxtahækkanir á Íslandi yllu meiri
verðbólgu en ekki minni.
Þótt mikilvægt sé að draga lærdóma af reynslu undanfarinna ára
— á öðru verður ekki byggt — er það síður en svo einfalt. Það sem kann
að hafa reynst vel á tilteknum tíma getur reynst illa á öðrum tímum
vegna þess að aðstæður eru ekki sambærilegar. Þetta á t.d. við um
peningastefnuna. Sífelld verðrýrnun krónunnar var eitt af stóru
vandamálunum í íslenskri efnahagsstjórn á 20. öld. eina tímabilið
sem verðbólgan var viðráðanleg og sambærileg við það sem þekkt-
ist í nágrannalöndunum var á 10. áratug síðustu aldar en frá 1991–2000
mældist verðbólgan 3,2% að meðaltali. Á þessum tíma var fast-
gengisstefna kjölfesta peningastefnunnar en sú stefna naut almennrar
hylli í evrópu fram yfir 1990. eftir gjaldeyriskreppurnar í evrópu
upp úr 1990 töldu flestir fastgengisstefnuna óframkvæmanlega eftir
að fjármagnshreyfingar væru orðnar frjálsar. Hér á landi var síðasta
skrefið í átt að frjálsum fjármagnshreyfingum stigið í ársbyrjun 1995
og fastgengiskerfið slapp að mestu við umrótið 1992. Það var ekki
stöðutaka gegn myntinni sem varð kerfinu að falli að lokum heldur
gaf það einfaldlega eftir gagnvart þeim kröftum sem fylgdu upp-
sveiflunni á síðari hluta 10. áratugarins. Þrátt fyrir að nú, tæpum 10
árum seinna, sé augljóst að fastgengiskerfið hlaut að springa, þá
virðist það hafa komið ráðamönnum á óvart. Átakalítil breyting yfir
í peningastefnu byggða á verðbólgumarkmiði sýnir að þrátt fyrir
þetta varð öllum skyndilega ljóst að gamla stefnan var komin í þrot.
Að undanförnu hafa erlendir hagfræðingar bent á að stærð ís-
lenska hagkerfisins setji okkur vissar skorður; nútímahagkerfi krefj-
ist sérhæfingar sem erfitt sé að koma við í smáum hagkerfum4 og
lítil hagkerfi verði fyrir það stórum skellum að það kunni að vera
óraunhæft að ætla að peningakerfið nái sambærilegum stöðugleika
og í nálægum löndum; tilraunir stjórnvalda til að ná slíkum markmiðum
verði því ótrúverðugar.5 Atburðir að undanförnu hafa einnig gefið
sveinn agnarsson16
3 Willem H Buiter, „How Robust is the New Conventional Wisdom? The Surprising
Fragility of the Theoretical Foundations of Inflation Targeting and Central Bank
Independence“, CePR Discussion Paper Series no. 5772, ágúst 2006.
4 Sjá Vef.Ann Sibert, „Could Greenland be the new Iceland? Should it be?“, Voxeu
10. ágúst 2009, http://www.voxeu.org/index.php?q=node/3857.
5 Sjá Honjo keiko og Benjamin Hunt, Stabilizing Inflation in Iceland, rannsóknarit-
gerð (Working paper) gefin út hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum nr. 262 2006.
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 16