Saga - 2009, Blaðsíða 19

aðila í íslenskum skuldaskjölum — voru tvær sérstaklega skaðlegar
birtingarmyndir þess hvernig óopinber gengisstefna Seðlabankans
veikti miðlunarferli peningastefnunnar og gróf undan fjármálalegum
stöðugleika. Innflæði erlends fjár orsakaði hækkun á verði eigna
meðan leiðin lá upp. Þegar samdráttarskeiðið byrjaði í upphafi árs
2008 breyttist formerkið á þessum áhrifum og stöðvun á innflæði
fjármagns leiddi til lækkunar á gengi krónunnar sem Seðlabankinn
réð ekki við að stöðva, eða gaf a.m.k. upp á bátinn. Fall krónunnar
var síðan mikilvægur þáttur í því að bankarnir lentu í algerri lausa-
fjárkreppu haustið 2008 og hrundu í kjölfarið. eftirleikurinn og áhrifin
á efnahag fyrirtækja og heimila eru öllum kunn.
ekki má skilja orð mín svo að ég telji að Seðlabankinn beri
höfuðábyrgð á hruninu 2008 — hann bar t.a.m. ekki ábyrgð á stefnu
íslenskra viðskiptabanka. Það má líka velta því fyrir sér hvað bank-
inn hefði átt að gera annað en að beita sér í því að styðja við gengi
krónunnar þegar hann barðist við verðbólgu með önnur stjórntæki
ónýt og með stjórnvöld að bakhjarli sem gáfu því minna en engan
gaum að styðja við stefnu bankans. Svarið er að bankinn hefði átt að
beita sér fyrir því — strax og það var orðið ljóst að verðbólgumarkmiðið
var ekki aðeins gagnslaust heldur líka skaðlegt — að stefnt yrði að
upptöku evru sem lögeyris með fullri þátttöku í evrópska mynt-
bandalaginu.
Guðmundur Jónsson, prófessor í sagnfræði við hugvísindasvið
Háskóla Íslands
Það er útbreidd skoðun, bæði meðal almennings og sagnfræðinga,
að sagan veiti okkur leiðsögn um markmið og leiðir í samtímanum.
Þetta ævagamla viðhorf skildu menn í gamla daga gjarnan svo að
sagan væri safn af dæmum um menn og atburði sem við gætum lært
af, ýmist með því að forðast mistök forfeðranna eða taka okkur til
fyrirmyndar það sem vel og rétt var gert. Seinna hófu menn að smíða
reglur og lögmál um gang sögunnar og mannlegt atferli og voru þá
lærdómar sögunnar þeir að þekkja til þessara lögmála og hagnýta
sér þau við úrlausn samtímavandamála.
en sagan getur ekki að mínu áliti veitt okkur nákvæmar forskriftir
að því hvernig við eigum að haga lífi okkar, siðferðilega eða póli-
tískt, ef sú er merking orðsins lærdómur. Sagan endurtekur sig ekki
og er ekki endurtakanleg á sama hátt og náttúran. Á hinn bóginn
getur söguleg þekking „kennt“ okkur á almennan hátt um samtím-
hvaða lærdóm má draga af hagþróun og … 19
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 19