Saga - 2009, Page 22

sögu 20. aldar við þennan nýja veruleika, ekki til þess að leiða í ljós
sannindi um samtímann sem ella væru dulin, heldur til að gefa þeim
sannindum skiljanlegt samhengi sem samtíminn hefur svo harka-
lega leitt í ljós. Við sagnfræðingar munum á næstu árum eiga nýtt
og brýnt erindi við margar hliðar hagsögu og hagstjórnarsögu. Sjálf
Google þekkir ekki, þegar þetta er ritað, nema tólf dæmi um orðið
„hagstjórnarsaga“ (í öllum þess myndum); þeim á eftir að fjölga ört,
sannið til! Þróun bankakerfis og peningamála er t.d. allt í einu orðin
meiri örlagasaga en okkur hafði órað fyrir. Við sögu einkareksturs,
stórfyrirtækja og valdablokka viðskiptalífsins hefur bæst nýr kafli
sem dýpkar merkingu hinna fyrri. okkar sér-íslenska sambúð spill-
ingar og grandvarleika er söguleg flækja sem stjórnmálasaga, stjórnsýslu-
saga og félagssaga verða í sameiningu að rekja sig gegnum. Já, „starfið
er margt“. ekki við að draga nýja lærdóma af sögunni; hitt er fremur
að sagan tileinki sér lærdóma nýrrar reynslu.
Jón Daníelsson, dósent í fjármálahagfræði við London School of
Economics
Líklega er helsti lærdómurinn sem draga má af hagsögu Íslands á
20. öld sá hve erfitt getur verið fyrir fámenna þjóð að glíma við þau
vandamál er upp koma hverju sinni. Almennt má segja að hagstjórn
hérlendis hafi verið afleit á síðustu öld, en þó eru til svið þar sem
betur hefur tekist til og færir einstaklingar hafa fengið að móta stefn-
una. Þetta verður best skýrt með þremur dæmum.
Líkt og aðrir, gripu íslensk stjórnvöld til margvíslegra hafta á
kreppuárum fjórða áratugarins og tóku upp haftastefnu í viðskiptum
við útlönd. Þegar leið að stríðslokum og erlendir sérfræðingar fóru að
bera saman bækur sínar um hvers vegna kreppan hefði verið svona
erfið, bárust böndin fljótlega að þeim hömlum sem lagðar voru á
milliríkjaviðskipti. Sú skoðun varð viðtekin að frjáls viðskipti og frelsi
í fjármagnsflutningum væru mikilvægar forsendur fyrir því að hægt
væri að reka hagkerfi nútímans. Höft á fjármagnsflutningum voru
afnumin í flestum löndum á sjötta og sjöunda áratugnum og viðskipti
milli landa í höfuðdráttum gefin frjáls. en Íslendingar fóru aðra leið.
Þeir ríghéldu í ófrelsið — takmarkanir á fjármagnsflutninga og hindr-
anir í milliríkjaviðskiptum — og virtust sem minnst vilja læra af
reynslu annarra þjóða. Hin íslensku viðhorf má skýra með þeirri of-
uráherslu sem lögð var á að spara gjaldeyri og þeirri skoðun fyrr-
verandi forsætisráðherra að lögmál hagfræðinnar ættu ekki við á Ís -
sveinn agnarsson22
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 22