Saga - 2009, Side 27

kaupmátt. Stjórnvöld hafa ekki litið á það sem sitt hlutverk að draga
úr sveiflum í hagkerfinu með því að vinna gegn ofþenslu í góðæri
og draga úr niðursveiflu þegar verr áraði. Áratugum saman voru Ís-
lendingar því fastir í vítahring gengisfellinga og mikillar verðbólgu.
Það var ekki fyrr en á síðasta áratug aldarinnar að farið var mark-
visst að stefna að því að koma hér á stöðugleika og þá að frumkvæði
aðila vinnumarkaðarins sem höfðu fengið nóg af þeirri sóun sem
fólst í vítahring óðaverðbólgu og mikilla nafnlaunahækkana. Annað
vandamál sem hefur haft viðtæk áhrif á framgang mála hér á landi er
smæð samfélags. Ákvarðanir sem byggðust á vináttu, fjölskyldu-
böndum eða pólitískum tengslum hafa verið viðvarandi og því hefur
fylgt bæði spilling og sóun á verðmætum.
Þegar hagþróunin er skoðuð og mat lagt á hagstjórnina kemur í
ljós margt sem betur mátti fara. Hér var t.d. ekki farið að slaka á
höftum og draga úr opinberum styrkjum fyrr en upp úr 1960, löngu
eftir að nágrannaþjóðirnar höfðu innleitt frelsi í viðskiptum og at-
vinnuháttum. Með því að tileinka okkur reynslu annarra þjóða og
beita meiri aga í hagstjórninni hefðum við getað byggt upp enn betri
lífskjör og meiri stöðugleika. Þannig hefðum við getað tryggt ís-
lenskum heimilum og fyrirtækjum sambærilegar aðstæður og best
þekktust í nágrannalöndunum. Niðurstaðan er því sú að þótt okkur
hafi vegnað vel á síðustu öld blasir við sú staðreynd að við hefðum
getað gert mun betur.
Ólafur Ísleifsson, lektor við viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík
engum blandast hugur um að á tuttugustu öld brutust Íslendingar úr
örbirgð til auðlegðar svo fá dæmi munu um viðlíka hagvöxt og um-
bætur í efnahagslegu tilliti. Öldin færði öllum almenningi efnaleg
lífskjör og velferð sem jafnast á við það sem best gerist í heiminum.
Atvinnuskipting gjörbreyttist samhliða því sem fólk flutti af lands-
byggðinni í þéttbýlið, ekki síst á suðvesturhorninu. Mann fjöldinn
fór langt með að fjórfaldast. endurheimt fullveldis og sjálfstæðis
hleypti krafti í þjóðina. Hún skipaði sér í röð vestrænna ríkja sem
byggja efnahaginn á markaðsbúskap fremur en tilskipunum stjórn-
valda. Þjóðin tryggði sér óskorað forræði yfir auðlindum lands og
sjávar. Menntun varð almenningseign og þjóðin kunni að nýta sér
tækniframfarir. Lítil þjóð við ysta haf reyndist hafa forsendur til að skapa
sér almenna velmegun. Þessi hagsæld var ekki síst reist á viðskiptum
hvaða lærdóm má draga af hagþróun og … 27
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 27