Saga - 2009, Side 32

tækja og fjármálastofnana var lagður grundvöllur að nýrri eftir-
spurnarstjórn. Peningamál voru ekki lengur spurning um skiptingu
takmarkaðra útlána milli einstakra atvinnugreina. Við tók næstum
duttlungafull vaxtastefna Seðlabanka Íslands sem varð upphaf og
endir alls í eftirspurnarstjórn — breyting vaxta um brot úr prósenti
skyldi stilla af gangráð efnahagslífsins. en fjárfestingarstefnan átti
sér áfram sterka málsvara, eins og gleggst kom fram í upphafi nýrrar
aldar með byggingu kárahnjúkavirkjunar.
Þegar stiklað er á stóru um hagþróun og hagstjórn á tuttugustu öld-
inni, eins og gert hefur verið hér að framan, blasir við að þróunin
var ekki samfelld og hagstjórn með mismunandi hætti. Af þessum
sökum er nokkuð erfitt að draga ákveðna lærdóma af þeirri sögu.
Auðvelt er að rifja upp margvísleg mistök í hagstjórn á liðinni öld
þótt ekki sé hægt að sýna fram á að þau hafi hamlað hagvexti til
lengd ar. Í upphafi aldarinnar var Ísland þróunarríki og landsfram-
leiðsla á mann svipuð og t.d. í fátækari Afríkuríkjum í dag. Þau ríki
geta lært margt af þróun síðustu aldar á Íslandi. Þar skiptir mestu
skynsamleg nýting náttúruauðlinda og mannauðs, en hvað efna-
hagsstjórn varðar er Ísland þróunarríkjum um margt víti til varnaðar.
Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins
Síðasta öld mun þykja afar merkileg í mannkynssögunni. Flestar þjóðir
nutu mikilla framfara og aukinnar velmegunar, þrátt fyrir tvær heims-
styrjaldir, heimskreppu og margvísleg önnur áföll. Tækni og verkþekk-
ingu fleygði ótrúlega hratt fram og síðari helmingur 20. aldarinnar
var að mestu leyti samfellt friðar- og sóknartímabil. Maður inn náði
til tunglsins. Mikilvægasta verkefni þeirra kynslóða sem munu erfa
okkar land og önnur lönd í heiminum verður að varðveita friðinn og
efla hag þeirra þjóða sem setið hafa eftir, því að sagan hefur sýnt að of
mikill efnamunur og ófriður eru helstu ógnvaldar mannskynsins.
Staða Íslendinga í heiminum breyttist á 20. öldinni frá því vera
meðal fátækari þjóða til þess að verða í fremstu röð í velmegun og
lífsgæðum. Fyrstu þrír áratugir aldarinnar voru almennt mikill sóknar -
tími þrátt fyrir heimsstyrjöldina fyrri og ýmis önnur áföll. kreppan
á fjórða áratugnum dró svo úr okkur máttinn og átrúnaður á höft og
forsjárhyggju tafði framþróun efnahagslífsins áratugum saman, þrátt
fyrir að þjóðin hefði efnast mjög í seinni heimsstyrjöldinni meðan
flestar aðrar þjóðir færðu ómælanlegar fórnir. Síðustu fjóra áratugi
aldarinnar var svo dregið úr haftabúskapnum í áföngum þar sem
sveinn agnarsson32
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 32