Saga - 2009, Side 34

Upptaka íslensku krónunnar í stað þeirrar dönsku reyndist vera
ákveðin sneypuför. Gjaldmiðill hefur almennt a.m.k. þrenns konar
verð; eitt gagnvart vörum og þjónustu, en verðbólga felst í verðlækkun
gjaldmiðilsins á því sviði; annað verð eru vextir sem lýsa kostnaði
við lántökur eða tekjum af peningalegum eignum; og þriðja verðið er
svo verð á erlendum gjaldmiðlum. Samkeppnishæfur gjaldmiðill
heldur verðgildi sínu gagnvart vörum og þjónustu og sömuleiðis
gagnvart erlendum gjaldmiðlum og getur ennfremur boðið upp á
lága vexti vegna mikillar tiltrúar.
Íslenska krónan er víðsfjarri því að hafa reynst samkeppnishæfur
gjaldmiðill á þessa mælikvarða og þar brást hagstjórnin algjörlega
hjá íslenskum stjórnvöldum á 20. öldinni. Ástæður þess eru margar
en fyrst og fremst hefur skort aga við stjórn landsins og sjálfsagt má
segja hið sama að einhverju leyti um þjóðina sjálfa.
„Fólk er að jafnaði auðtrúa á þá hluti sem því eru að skapi,“ sagði
Júlíus Cesar eitt sinn þegar hann greindi mistök andstæðinga sinna,
og þetta á líklega við um íslensku þjóðina í dag eins og Gallana fyrir
2000 árum. Íslendingar hafa vissulega fengið í vöggugjöf drjúgan
skammt af áræði, framtakssemi og dugnaði og það hefur oft komið
sér vel við uppbyggingu í atvinnulífi. en meira vafamál er hvort al-
mættið hefur séð þjóðinni og stjórnendum hennar fyrir nægri fyrir-
hyggju, hófsemi, vilja til sjálfsgagnrýni og langtímahugsun. Íslend-
ingar reyndust á 20. öldinni ekkert sérstaklega fyrir það að safna til
mögru áranna en björguðu sér hins vegar með því að vera einstaklega
tilbúnir til að herða að sér þegar áföll urðu.
Hvort sem íslenska þjóðin fékk á 20. öldinni þá stjórnendur sem
hún átti skilið eða ekki, þá er það víst að verðgildi íslensku krónunn -
ar gagnvart þeirri dönsku er ekki nema örlítið brot af því sem það
var þegar þeirri dönsku var kastað. Íslendingar voru á síðari hluta
20. aldar í algjörum sérflokki meðal nágrannaþjóða sinna með hina
miklu verðbólgu. Vextir innanlands voru þannig að ýmist brann
spariféð upp eða lántakendur vildu helst fá lánað í erlendum gjald -
miðlum. Þessi óstöðugleiki er ein ástæða þess að Íslendingar hafa
nú sótt um aðild að evrópusambandinu með það fyrir augum að
taka síðar meir upp evru. Gangi það ekki eftir verður að huga betur
að samkeppnishæfni krónunnar.
Íslendingum tókst margt vel á 20. öldinni og hún verður örugg-
lega skráð sem glæstur tími í Íslandssögunni þegar á allt er litið.
Lærdómurinn sem draga þarf af hagþróun og hagstjórn á öldinni
sem leið er líklega fyrst og fremst sá að við eigum að halda áfram
sveinn agnarsson34
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 34