Saga - 2009, Síða 223

„Höfuðborg okkar á að ljóma af menningarlegum metnaði og halda sögu
sinni á lofti“, skrifar Hjörleifur. Hann bendir á nauðsyn þess að „skilgreina
eins rækilega og kostur er hver þau einkenni byggðarinnar séu sem varðveita
á“ og þróa markviss vinnubrögð sem hafi hliðsjón af heildarmynd byggðar-
innar. Hjörleifur bendir jafnframt á nokkur dæmi sem sýna hvernig nýtt
getur sómt sér vel með gömlu. Hann tekur hús Hæstaréttar í Reykjavík sem
„dæmi um vel heppnaðan spuna sem byggir á hefð“. Bílageymsluhúsið við
Hverfisgötuna er andstæðan: „Sennilega er þessi bygging einhver skýrasta birt-
ingarmynd skeytingarleysis gagnvart menningarhlutverki borgarinnar sem
vert er að finna“, skrifar Hjörleifur. Honum blöskrar að bygging þessa húss
hafi verið kostuð með opinberu fjármagni og setur ofan í við kjörna fulltrúa
sem unnið hafa að skipulagi en ekki reynst traustsins verðir þegar á hólminn
er komið. Hjörleifur hvetur því stjórnmálamenn til að standa við fögur fyrir -
heit um verndun menningararfsins, sem oft reynast kosningaloforð sem ryk-
falla strax í byrjun nýs kjörtímabils.
Í inngangi bókarinnar spyr höfundur hvað álykta megi um íslenska menn-
ingu með því að skoða miðborg Reykjavíkur. og í niðurlagi bendir hann á
að það sé „eins gott fyrir okkur að átta okkur á því og skilja að „vígvöllur-
inn“ miðbær Reykjavíkur speglar menningarástand Reykvíkinga og þjóðar-
innar allrar“. Borgir eru í eðli sínu vígvellir hugmynda. Reykjavík er þar
engin undantekning. Hugmynd Hjörleifs um anda Reykjavíkur hefur hins
vegar yfir sér ró. eins og höfundur bendir á, hefur hugmyndin um genius
loci verið viðfangsefni nútíma fræðimanna, sem hafa reynt að skilja og greina
hvað býr að baki henni og setja hana í nýtt samhengi. Í nálgun sinni við hug-
myndina um genius loci veltir hvorki Hjörleifur né Norberg-Schulz fyrir sér
þeim tækifærum sem felast í andstæðum kröftum og spennu í umhverfinu.
og kannski vekur nálgun Hjörleifs fleiri spurningar en hún svarar: Takmarkast
andi Reykjavíkur við Hringbrautina? eða er hann löngu kominn austur fyrir
elliðaár? eru margir óstýrilátar andar Reykjavíkur á sveimi, andar sem stríða
hver gegn öðrum? eða er hægt að klófesta anda Reykjavíkur á safni, bók eða
sýningu? ennfremur vaknar sú spurning hvort sá órói sem óneitanlega svífur
yfir miðborg Reykjavíkur í dag, og höfundur lýsir sem vígvelli, sé hinn sanni
andi Reykjavíkur — genius Reykiavicencis?
Í Anda Reykjavíkur freistast Hjörleifur Stefánsson ekki til þess að setja
fram allsherjarlausnir fyrir framtíð miðborgarinnar. en hann kemur með
haldbærar tillögur um það hvernig megi bæta aðferðir og formleg ferli í
skipulagsmálum til að verðmæti glatist ekki. Almennt má líta á bókina sem
verkfæri fyrir bæði stjórnmálamenn og kjósendur þar sem þeir geta kynnt
sér mótunarsögu Reykjavíkur og almenn hugtök í fagurfræði til að verða
færari um að taka þátt í mótun miðborgarinnar. einn af höfuðkostum bókarinnar
er einmitt sá að hún er í anda metsölubóka ítalska arkitektsins Sebastiano
Serlio, sem voru fyrst gefnar út á 16. öld og skrifaðar fyrir almenning, en
Serlio gekk þvert á þá hefð að skrifa bækur um arkitektúr fyrir einangraðan
ritdómar 223
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 223