Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Síða 34

H a u k u r M á r H e l g a s o n
34 TMM 2010 · 4
Erfitt kann að vera að greina muninn á slíku hugkleyfu sjálfi sem þykist
laga sig að umhverfinu og verufræðilega öruggu, „eðlilegu“ sjálfi. Í
fyrstu, segir Laing, kom honum
þægilega á óvart að [James] virtist geta hafnað og verið ósammála því sem ég
sagði auk þess að vera mér sammála. Þetta virtist benda til þess að hann hefði
í meira mæli sjálfstæðan huga en hann áttaði sig kannski á sjálfur og að hann
væri ekki svo mjög hræddur við að sýna sjálfstæði í einhverjum mæli. Það
kom þó í ljós að ástæða þess að hann gat látið eins og sjálfráður einstaklingur
gagnvart mér var sú að á laun tók hann það til bragðs að líta ekki á mig sem lif­
andi manneskju, fullgilda persónu með eigið sjálf, heldur eins konar sjálfvirkt
túlkunartæki sem hann mataði á upplýsingum og sem flutti honum munnleg
skilaboð jafnharðan. Með þessu dulda viðhorfi til mín sem hlutar gat hann
virst vera „persóna“. Það sem hann gat ekki viðhaldið var samband persónu við
persónu sem skynjað var sem slíkt.25
Spölkorn frá Auschwitz
Ögmundur Jónasson skrifaði dagblaðsgrein skömmu áður en hann var
gerður að dómsmála­ og samgönguráðherra árið 2010 þar sem hann
lýsti útþenslu Evrópusambandsins sem leit að „lífsrými“, en það hugtak
hefur sömu aukamerkingar í íslensku og öllum öðrum Evrópumálum.26
Þetta er engin nýbóla. Áður en Ólafur Ragnar Grímsson bauð sig fram
til forseta var hann þingmaður Alþýðubandalagsins um árabil. Árið
1992, þegar Íslendingar áttu í viðræðum um samninginn um Evrópska
efnahagssvæðið sem veitti þeim aðgang að innri mörkuðum Evrópu­
sambandsins, ásamt Noregi og Liechtenstein, kom Ólafur á framfæri
eftirfarandi sýn í umræðunum:
Evrópulestin. Við vorum spurð að því hér hvort við ætluðum ekki að vera með í
Evrópulestinni. Þá var myndin af hraðlestinni sem verið var að byggja í Evrópu
á nýjum brautarteinum, sem með ógnarhraða tengdi saman borgirnar í eina
heild. Í dag er mynd Evrópulestarinnar skuggamyndin úr styrjöldinni þegar
fólk var flutt í ánauð og dauðann með lestum ógnarstjórnarinnar sem ríkti í
Þýskalandi.27
Síðar bætir hann við dráttum í þessa mynd:
Richard von Weizsäcker, sá merki forseti Þýskalands, húmanisti, höfðingi og
sómamaður, sem heimsótti okkur Íslendinga, getur ekki einu sinni haldið ræðu
í höfuðborg Þýskalands án þess að æstur múgur nýnasista grýti hann svo að
öryggisverðir verða að bregða skjöldum fyrir forsetann til að tryggja líf hans.
Fyrrum formaður þýska jafnaðarmannaflokksins mátti þakka sínum sæla fyrir