Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Qupperneq 22

L e i f u r R e y n i s s o n
22 TMM 2018 · 4
Leifur Reynisson
París: maí ’68
Þess er nú minnst víða um heim að 50 ár eru liðin frá stúdentauppreisninni
í París en átökin stóðu einkum yfir í maímánuði árið 1968. Hætt er við að
yngra fólk þekki lítið til þeirra atburða sem skóku franskt samfélag og létu
engan ósnortinn sem þá upplifði. Í Frakklandi vita vísast til flestir hvað átt er
við þegar maí ’68 ber á góma enda leiddi uppreisnin til stórfelldra breytinga
á lífsháttum landsmanna. Nokkrir Íslendingar voru staddir í París þessa
örlagaríku daga og mun ég gera upplifun þeirra og viðhorfum skil eftir því
sem efni standa til. Ég hef rannsakað ’68-kynslóðina í hjáverkum síðastliðin
20 ár og kynnt mér margvíslegar heimildir í þeirri viðleitni minni. Sú frásögn
sem hér fer á eftir byggist að nokkru á fræðilegum skrifum en einkum og
sérílagi á vitnisburði viðmælenda minna. Í nokkrum tilfellum vísa ég beint
í heimildarmenn en viðmælendur mínir eru allir nafngreindir í greinarlok.
En af hverju gerðu franskir stúdentar uppreisn? Hvernig stóð á öllum mót-
mælagöngunum og götubardögunum þar sem tugir þúsunda æskufólks létu
til sín taka svo vikum skipti? Var þetta ekki kynslóðin sem hafði allt til alls,
eins og stundum er haldið fram? Aldrei höfðu jafn margir fengið tækifæri
til menntunar, atvinnuleysi var hverfandi, unga fólkið hafði meiri fjárráð en
áður og það hafði meira að segja eignast sína eigin menningu með tilkomu
rokksins. Hin svokallaða ’68-kynslóð bjó við meiri velsæld en áður hafði
þekkst.
Hefði æskan látið sér nægja að bera sig saman við fortíðina hefði hún
vissu lega mátt vera sátt. En fólk hefur tilhneigingu til að vilja njóta sem
bestra lífsgæða og hafa sem mest um eigið líf að segja. Æskan sætti sig ekki
lengur við strangt agavald og smásmuguleg siðaboð. Til að skilja maí ’68 er
nauð synlegt að hafa hugfast að samfélag sjöunda áratugarins var fjarri þeim
frjáls lyndu samfélagsháttum sem flestir telja sjálfsagða nú til dags.
Stúdentauppreisnin í Frakklandi var hluti af alþjóðlegri bylgju sem átti sér
stað á seinni hluta sjöunda áratugarins og náði hámarki árið 1968. Æskan
hafði aldrei átt jafn auðvelt með að gera sig gildandi en bætt staða hennar
byggðist á aukinni velmegun sem varð skömmu eftir seinni heimsstyrjöld.
Uppgangurinn var mestur í Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu en frá og með
sjötta áratugnum bötnuðu kjör manna mikið og atvinnuleysi virtist heyra
sögunni til. Skólagangan lengdist þar sem samfélagið hafði aukna þörf fyrir
TMM_4_2018.indd 22 6.11.2018 10:22