Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Page 31

Pa r í s : m a í ’6 8
TMM 2018 · 4 31
umbætur. Og síðla árs 1969 neyddist de Gaulle til að segja af sér eftir að hafa
beðið ósigur í þjóðaratkvæðagreiðslu. Tími gömlu valdhafanna var að renna
sitt skeið á enda. Það tókst hins vegar ekki að ryðja kapítalismanum úr vegi
og stéttaskiptingin er enn til staðar. Sú meginregla ríkir enn að margir vinna
fyrir fáa.
Maí ’68 var hluti af þróun sem átti sér stað á Vesturlöndum á þessum árum
en munurinn var sá að þátttakan var mun almennari í Frakklandi en nokkurs
staðar annars staðar þann stutta tíma sem uppreisnin stóð yfir. Þó ekki tækist
að bylta þjóðfélaginu hugsuðu margir eins og sitúasjónistarnir og sögðu að
lífið væri annars staðar. Það var ekki nauðsynlegt að lifa eftir forskrift valda-
stéttarinnar eða taka þátt í neyslukapphlaupinu. Mörk hins mögulega höfðu
verið færð út. Ímyndunaraflið var komið til valda. Það varð auðveldara að
fara eigin leiðir. Hugarfar manna hafði breyst.
Því hefur verið haldið fram að barátta stúdenta hafi einkennst af vinstrirót-
tækni þar sem vafasömum kommúnistum svo sem Maó og Trotskí hafi verið
hampað. Þær áherslur voru vissulega til staðar en meginandi baráttunnar var
anarkískur og án kennisetninga. Maí ’68 einkenndist einkum af baráttu gegn
hvers kyns valdi.
Maí ’68 er áhugavert sem sögulegur atburður en ekki síður sem hvatning
um að taka lífið sem mest í eigin hendur og vera reiðubúinn að bjóða ráðandi
öflum byrginn – jafnvel þegar um ofurefli er að ræða. En af hverju þurfum
við á hvatningu að halda? Hefur velmegun nokkurn tíma verið meiri? Eiga
ekki allir kost á góðri menntun og er atvinnuleysi ekki hverfandi? Hefur
æskan ekki meiri fjárráð en nokkru sinni fyrr? Er unglingamenningin ekki
enn á sínum stað? Öllum þessum spurningum má svara játandi en þar með
er ekki öll sagan sögð. Viðmiðin eru einfaldlega allt önnur í dag en þau voru
fyrir 50 árum síðan. Unglingur sem ekki á snjallsíma og tölvu, og hefur
kannski aldrei til útlanda komið, má búast við að lenda utangarðs.
Íslenskt æskufólk hefur ekki hvað síst ástæðu til að láta til sín taka en
kannanir hafa leitt í ljós að hérlendir háskólanemar búi við meiri heilsu-
farsvanda og fjárhagsörðugleika en jafnaldrar þeirra í Evrópu. Vinnuvika
þeirra er sögð rúmlega 50 stundir á viku sem er meira en í öðrum löndum
álfunnar. Ekki bætir úr skák að innihaldslítil afþreying virðist sækja í sig
veðrið á kostnað innihaldsríkari menningar. Fyrir mörgum er síminn snjall-
ari en bókin. Reglulega berast fréttir af því að kvíði og depurð einkenni líf
sífellt fleira æskufólks. Og ekki virðist betra taka við að námi loknu. Margt
ungt fólk á í erfiðleikum með að koma sér upp þaki yfir höfuðið vegna dýr-
tíðar og háskólamenntun veitir ekki endilega starf við hæfi. Það kemur því
ekki á óvart að menntað æskufólk hefur í auknum mæli haldið utan í leit
að betri lífskjörum. Allt er þetta til vitnis um að við séum á rangri leið sem
samfélag. Þegar litið er til framtíðar er gott að draga lærdóm af fortíðinni.
Unga fólkið sem kvaddi sér hljóðs í maí 1968 sætti sig ekki lengur við að láta
aðra skilgreina líf sitt. Það vildi hafa sem mest um eigið líf að segja. Margir
TMM_4_2018.indd 31 6.11.2018 10:22