Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Side 41

„ É g v i l e k k i y r k j a u m d a u ð a n n “
TMM 2018 · 4 41
Hjalti Hugason
„Ég vil ekki yrkja um dauðann“
Um dauðann og Guð í ljóðum
Ingibjargar Haraldsdóttur
Ingibjörg Haraldsdóttir (1942–2016) var af fyrstu kynslóð nútíma Íslendinga.
Hún mótaðist í samfélagi á miklu breytingaskeiði um daga síðari heims-
styrjaldarinnar og í kjölfar hennar. Breytingarnar á flestum sviðum voru svo
örar að kalla má byltingu. Í því sambandi er nærtækt að vísa til byltingarinnar
sem varð á sviði ljóðagerðar þegar atómskáldin komu fram – Ingibjörg var af
fyrstu skáldakynslóðinni sem óx upp í „nútímanum“ eða módernismanum
í íslenskum bókmenntum. Aðstæðum og viðhorfum á mótunarskeiði sínu
lýsti hún svo að menntun hafi þá staðið allri alþýðu til boða í mun ríkari
mæli en áður:
Auk þess var þjóðfélagið að rétta úr kútnum, kreppan að mestu gleymd og stríðið
langt að baki. Framundan hlutu að vera betri tímar. Að vísu vofði atómsprengjan
yfir okkur alla daga, en hún var sem betur fór ekki verulega áþreifanleg.1
Á öðrum stað sagðist hún hafa trúað „á bjarta framtíð og betri heim.“2 Samt
bjó þessi kynslóð við margvíslega ógn enda stóð kalda stríðið sem hæst þegar
hún óx úr grasi.
Ingibjörg nýtti möguleikana sem höfðu opnast til hins ítrasta og lagði inn
á nýjar og óþekktar brautir fyrir íslenskar konur er hún ákvað að læra kvik-
myndaleikstjórn. Hún varð auk þess víðförulli en flestir Íslendingar á sjö-
unda og áttunda áratugi liðinnar aldar en hún dvaldi fyrst í sex ár í Moskvu
og síðan önnur sex á Kúbu.3 Forsendur hennar til að tjá reynslu og hugarheim
samtíma síns voru einstakar þar sem hún var meiri nútímamanneskja en
flestir landar hennar. Mörg ljóða hennar má því skoða sem eins konar safn-
gler sem birtir afleiðingar þeirra þjóðfélagsbreytinga sem gengið höfðu yfir.
Hafnaði hefðbundnum stefjum
Áhrif nútímans á ljóðagerð Ingibjargar koma hvað best fram í því að hún
afneitaði þremur miðlægum stefjum hefðbundinnar ljóðagerðar: náttúrunni,
upphafningu ættjarðarinnar og dauðanum.
TMM_4_2018.indd 41 6.11.2018 10:22