Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Qupperneq 116

U n n u r B i r n a K a r l s d ó t t i r
116 TMM 2018 · 4
Af grein Jóns Kalmans má sjá að svar hans við þessari spurningu er afdráttar-
laust, Íslendingar þurfi eins og aðrar þjóðir í lýðræðisríkjum að taka afstöðu
gegn þjóðernispopúlisma og fasisma.
En eru Íslendingar andvaralausir í þessum efnum? Er sú skoðun ráðandi
hér á landi að öfgasjónarmið séu enn sem komið er aðeins vandi sem snýr
að öðrum löndum? Þekkjum við þess vegna ekki hættumerkin eða kunnum
við ekki að bregðast við þeim og móta okkur stefnu gegn því sem orkar tví-
mælis gagnvart þeim grundvallaratriðum sem vestræn samfélög vilja standa
vörð um, lýðræðisfyrirkomulagi sem felur í sér ábyrgð og umburðarlyndi,
mannúð og mannréttindi og pláss fyrir fjölbreytileika mannlífsins? Þessum
spurningum verður ekki svarað hér en ljóst er af þeirri umræðu sem spannst
í kjölfar fullveldishátíðarinnar á Þingvöllum í sumar að þær eru mörgum
ofarlega í huga og líklegt að bæði íslensk stjórnvöld og almenningur þurfi
að leggja við hlustir þegar hvatt er til meðvitundar um fasisma og varað við
uppgangi hans.
Tilvísanir
1 Alþingi, http://www.althingi.is/altext/raeda/146/rad20170131T151157.html, sótt 22. feb. 2017.
2 „Robert O. Paxton on The Anatomy of Fascism and Trump“, viðtalið tók Paul DeRienzo, The
Torch, 3. mars 2017, https://www.youtube.com/watch?v=eB07s3PGG5I, sótt 28. nóv. 2017.
3 George Orwell, „What is Fascism“, Tribune, Great Britain (1944), http://www.orwell.ru/library/
articles/As_I_Please/english/efasc, sótt 13. mars 2017. Þýðing UBK.
4 Sjá t.d.: „Fascism“, Dictionary.com, http://www.dictionary.com/browse/fascism, sótt 12. mars
2017.
5 „Fascism. Did you Know“, Merriam Webster, https://www.merriam–webster.com/dictionary/
fascism, sótt 7. mars 2017.
6 Robert O. Paxton, The Anatomy of Fascism (New York: Knopf 2004), bls. 218.
7 Um sögu fasisma sjá til dæmis: Roger Eatwell, Facism. A history, 2. útg. (Kent: Pimlico 2003).
– Walter Laqueur, Facism. Past, Present, Future (Oxford: Oxford University Press 1996).
8 Sjá: Woodruff D. Smith, The Ideological Origins of Nazy Imperialism, 2. útg. (Oxford: Oxford
University Press 1989). – Ivan Hannaford, Race. The History of an Idea in the West (Washing-
ton D.C.: The Woodrow Wilson Center Press 1996). – Pontus Järvstad, „Portraying Fascism as
a Colonial Understanding of Europe: How Continuities of Imperial Expansion Shaped Fascist
Ideology and Practices“, maí 2017, Skemman, http://hdl.handle.net/1946/27116, sótt 11. okt.
2017.
9 Sjá t.d.: Georg L. Mosse, Toward the Final Solution. A History of European Racism, 2. útg.
(Mad ison: University of Wisconsin Press 1985). – Daniel Jonah Goldhagen, Hitler’s Willing
Execut ioners. Ordinary Germans and the Holocaust (New York: Alfred A Knopf 1996).
10 Halldór Laxness, „Ósigur ítalska loftflotans í Reykjavík 1933“, Rauðir pennar, 3. árg., 3 tbl.
(Reykjavík: Mál og menning 1938), bls. 115.
11 Sama heimild, bls. 114.
12 Sama heimild, bls. 114–124.
13 „Hópflug Ítalanna“, Morgunblaðið, 6. júlí 1933, bls. 3–4.
14 „Heimsókn Ítalanna“, Íslensk endurreisn, 6. júlí 1933, bls. 4.
15 „Stefnuskrá Þjóðernishreyfingar Íslendinga“, Íslensk endurreisn, 6. júlí 1933, bls. 1.
16 Helgi Hjörvar, „Mussolini“, Tíminn, 14. maí 1927, bls. 81–82.
17 Helgi Hjörvar, „Mussolini“, Tíminn, 21. maí 1927, bls. 85.
18 Um sögu íslenskra þjóðernissinna (nasista), sjá: Ásgeir Guðmundsson, „Nazismi á Íslandi.
Saga Þjóðernishreyfingar Íslendinga og Flokks þjóðernissinna“, Saga. Tímarit Sögufélags 14:1
TMM_4_2018.indd 116 6.11.2018 10:22