Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2022, Side 46

VIð BJUggUM þAð TIl SJálF
45
presta yfir búsetu fólks hefti þróun máls í fyrstu. Eftir að mál tók að þróast
hefur heyrandi fólk bannað ÍTM, reynt að aðlaga málið að íslensku með
tilbúnum málfræðitáknum, eytt málumhverfi sem nærði máltöku barna á
skólaaldri og gert skurðaðgerðir á börnum til þess að þau „þurfi ekki að reiða
sig á“ ÍTM. Afskipti heyrandi fólks sem mótast af vankunnáttu og skilnings-
leysi hafa gert að verkum að málið er stöðugt í útrýmingarhættu. Nýtt mál
byrjaði að þróast að minnsta kosti þrisvar sinnum á tímabilinu sem hér er til
umfjöllunar. Íslenskt táknmál ber vitni um seiglu og þrautseigju döff fólks og
skapandi getu mannsheilans. það tengist sérstakri menningu, varðveitir og
túlkar listir og þekkingu sem ekki er til annars staðar og er einstakt.
Ú T D R á T T U R
greinin, sem hér birtist fjallar um uppruna og þróun íslensks táknmáls (ÍTM) og
er sérstök áhersla lögð á að skoða hvort upprunans sé að leita í dönsku táknmáli.
Rannsóknin er unnin með eigindlegum aðferðum innan málvísindalegrar mann-
fræði. gengið er út frá því að notkun tungumáls sé félagsvirkni og að döff samfélag
sé nauðsynlegt til þess að táknmál þróist. Með sögulegum gögnum um skólagöngu
og búsetu og viðtölum sem tekin eru á táknmáli um tilurð málsins og þróun þess er
sögð saga döff samfélags og gerð grein fyrir uppruna íslensks táknmáls.
Í fræðilegri umfjöllun og rannsóknum innan táknmálsmálsvísinda hefur hingað
til verið gert ráð fyrir að íslenskt táknmál (ÍTM) tilheyri fjölskyldu danska táknmáls-
ins (DTS. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að ályktanir um að íslenskt
táknmál sé dótturmál dansks táknmáls séu ekki á rökum reistar. Í greininni er sett
fram fræðileg sýn á sögu íslensks táknmáls sem getur haft áhrif á skilning okkar á
málsögu táknmála og þróun og tengsl táknmála. á því tímabili sem hér er til um-
fjöllunar byrjaði nýtt mál að minnsta kosti þrisvar að þróast. Málið hefur því stöðugt
verið í útrýmingarhættu og verið háð afskiptum heyrandi fólks sem mótast hafa af
vankunnáttu og skilningsleysi.
Lykilorð: Málsaga ÍTM, ÍTM samfélag, döff skólar, miðlun ÍTM, valdastaða tungu-
mála.