Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2022, Page 104

UM MÁLSTEFnU ÍSLEnSKS TÁKnMÁLS
103
tvítyngd. Það má vissulega beita þeim rökum að í tvítyngi táknmáls og radd-
máls tapi táknmál alltaf vegna þess hve staða tungumálanna er ójöfn sem og
viðhorf til þeirra ólík, því er mikilvægt að einblínt sé á táknmálið og það sem
fyrsta mál. Þá er það ekki hlutverk málstefnu ÍTM að fjalla um íslensku frek-
ar en málstefnu íslensku að fjalla um ÍTM. Raunveruleikinn er hins vegar
sá að flest ef ekki öll táknmálsbörn á Íslandi alast upp í tvítyngi íslensku og
ÍTM og því má velta fyrir sér hvort stefnan hefði þurft að taka tillit til þess.
Aðgerðaáætlun MÍTM sem snýr að máltöku fellur undir svið mála-
námsstýringar og er þar einblínt á fjölgun málnotenda og útbreiðslu
tungumálsins til að koma til móts við þarfir táknmálsbarna um ríkt málum-
hverfi. Málið á heimilinu og hjá fjölskyldu er sett í forgrunn enda lærist
móðurmál ekki í kennslustundum í skóla. Engu að síður er einnig mikil
áhersla á ábyrgð skólanna vegna sérstöðu ÍTM og stöðu þess í námsum-
hverfi barnanna. Hin dulda málmenntunarstefna hér á landi hefur verið
höll undir íslensku fram yfir ÍTM þrátt fyrir lögvarinn rétt táknmálsbarna
og stöðu ÍTM í Aðalnámskrá grunnskóla. Vegna þessa eru allar þær að-
gerðir sem snúa að málumhverfi og máltöku barna nauðsynlegar. Mála-
námsstýring helst hér í hendur við viðhorfastýringu og ekki er í öllum
tilvikum hægt að greina á milli þessara tveggja tegunda.
Umdæmi
Síðasta áhersluatriði MÍTM sem rætt verður hér er fjórða meginstoðin og
snýr hún að umdæmi eða notkunarsviði málsins. Þar segir að jöfn þátttaka
í íslensku þjóðlífi fáist með fjölgun umdæma ÍTM. Umræða um umdæmi
skarast nokkuð við það sem hér hefur þegar verið rætt, bæði máltöku og
viðhorf en einnig rannsóknir enda tvinnast þessir þættir allir saman á einn
eða annan hátt. Umdæmi, eða það á hvaða sviðum mannlífs mál er talað, er
hluti af stöðustýringu. Þegar tungumál er ekki notað á tilteknum sviðum er
talað um umdæmisvanda eða umdæmismissi ef annað tungumál tekur yfir á
ákveðnu sviði.143 Því fleiri sem umdæmi tungumáls eru þeim mun betur er
hægt að tryggja málumhverfi barna á máltökuskeiði og sömuleiðis dregur
það úr líkum á því að mál deyi út. Mál geta orðið ónothæf ef orðin sem mál-
hafar þurfa eru ekki til og er skortur á íðorðum mögulega upphaf þess að
mál missa umdæmi.144
Eins og fram hefur komið í umfjöllun um máltöku þurfa börn á máltöku-
143 Kristján Árnason, „Málstefna 21. aldar“, Málfregnir 11/2001, bls. 3–9.
144 Sama rit, bls. 7.