Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2022, Blaðsíða 86

UM MÁLSTEFnU ÍSLEnSKS TÁKnMÁLS
85
fræðilega sjónarhorn þar sem hugmyndafræðin byggir á normaliseringu,
litið er á heyrnarleysi sem skerðingu sem þurfi að laga og svo hið menn-
ingarlega sem lítur á táknmálsfólk sem málminnihluta.44
Í samfélögum þar sem læknisfræðileg sýn á málhafana hefur meira vægi
en mál- og menningarleg sýn hafa tækifæri fólks til að nema táknmál verið
takmörkuð. Sú málhugmyndafræði að bætt tækni til að draga úr heyrnar-
skerðingu geti orðið til þess að táknmál séu óþörf er skaðleg fyrir málsam-
félög táknmála, jaðarsetur táknmálsfólk og sviptir börn máli.45 Sú sýn að
táknmál séu ófullkomin og horft sé á táknmálsfólk út frá sjónarhorni læknis-
fræðinnar hefur haft neikvæð áhrif á málstefnur táknmála. Til að málstefnur
táknmála hafi jákvæð áhrif er nauðsynlegt að virðing sé borin fyrir minni-
hlutamálum sem og fyrir rétti fólks til að nota það tungumál sem það vill.
Táknmál þarf að viðurkenna eins og þau eru, fullkomin tungumál með öllu
sem í því felst, málfræði, nýyrðasmíð og sköpun.
Eins og Reagan segir er döff fólk sem menningar- og tungumálasamfélag
sérstaklega heillandi viðfangsefni fyrir þá sem hafa áhuga á málstýringu og
málstefnu. Málstefnur táknmála eru flóknari en raddmála vegna þess hversu
sérstök málfélagsleg staða þeirra er. 46 En hvað er það sem er öðruvísi við
málstefnur þegar táknmál eru annars vegar? Táknmál eru minnihlutamál í
öllum tilvikum, ekki einungis vegna smæðar málsamfélaganna heldur einnig
vegna stöðu málanna og jaðarsetningar.47 Málstefnur minnihlutamála hafa
aðrar áherslur en málstefnur meirihlutamála. Þær leggja frekar áherslu á
stöðuna en formið48 þó tegundir málstýringar hangi allar saman á einhvern
hátt og séu háðar hver annarri.49
Julia Sallabank segir viðhorf og hugmyndafræði vera lykilþætti þegar
kemur að lífvænleika tungumála, hvort máli er viðhaldið eða það deyr út.
Margt af því sem kemur fram í málstefnum raddmála í útrýmingarhættu og
talið er máli skipta fyrir lífvænleika þeirra á einnig við um táknmál. Þetta
44 Sjá til dæmis Harlan Lane, The Mask of Benevolence. Disabling the Deaf Community,
San Diego, CA: DawnSignPress, 1999; Paddy Ladd, Understanding Deaf Culture. In
Search of Deafhood, Clevedon: Multilingual Matters, 2003.
45 Sjá Judit T. Irvin og Susan Gal, „Language Ideology and Linguistic Differentia-
tion“, Regimes of Language. Ideologies, Polities and Identities, ritstjóri Paul V. Kroskrity,
Santa Fe, nM: School of American Research Press, 2000, bls. 35–84.
46 Timothy Reagan, Language Policy and Planning for Sign Languages, bls. 1 og 180.
47 Julia Sallabank, „Diversity and language policy for endangered languages“, bls. 102.
48 Sjá t.d. Ronice Müller de Quadros, „Language Policies and Sign Languages“; Tim-
othy Reagan, Language Policy and Planning for Sign Languages.
49 Sjá umræðu á bls. 5.