Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2022, Qupperneq 37

VAlgERðUR STEFáNSDóTTIR
36
Frásagnamáti, sviðsetning, sjónarhorn og myndmál kvikmynda og táknmála
eru þannig að mörgu leyti hliðstæð. Í bíómyndunum sáu börnin kúreka og
indíána, slagsmál og stríð en einnig fólk sem felldi hugi saman og kysstist.
þar sögðu þau að mörg tákn hefðu byrjað að þróast. þau hefðu lært mikið
af kvikmyndum og fengu þar greinilega góðan efnivið til þess að örva þróun
málsins.
Sirrý tók dæmi af nokkrum táknum sem urðu til í barnahópnum.
hræddur var gert með því að slá með fingurgómum hratt í hjartastað og
táknaði hraðan hjartslátt, sjómaður var táknað með því að veifa með hend-
inni í stefnu á sjóinn, slátur með því að ýta á magann með öllum fingrum,
að slátra var að líkja eftir því að skjóta á hálsæðina eða á ennið.
lýsingar Sirrýar á málinu falla vel að lýsingum fræðimanna á fyrstu kyn-
slóð táknmála. Að segja að málið hafi verið gróft bendir til þess að tákn-
rýmið hafi verið stórt sbr. hoppa. það að ekki hafi verið næmni í því bendir
til þess að málfræðin hafi verið stutt á veg komin, táknin hafi verið fá og hafi
haft margar merkingar eftir samhenginu. Hún tók dæmi af tákninu skóli
og læra sem var sama táknið og eins og hjá gamla fólkinu og því líklega úr
dönsku táknmáli. þá var málið enn þá aðstæðubundið og bendingar vísuðu
til raunverulegra staða eins og í tákninu sjómaður.
á meðan heimavist var við skólann voru börnin í táknmálssamfélagi,
sem þau sjálf mynduðu, utan kennslustundanna og frjáls undan heyrandi af-
skiptum. þau fóru ekki heim um helgar og mörg ekki heldur um jól en voru
að mestu í döff rými. Döff formgerðir urðu til þar og málið gat þróast áfram
með hverjum nýjum nemendahópi sem bættist við.
Sirrý sagðist hafa séð fingramál en hún hafi ekki skilið fingrastafrófið.
það hafi ekki verið fyrr en Hervör guðmundsdóttir fékk vinnu í skólanum
og kenndi nemendunum fingrastafróf að hún fór að skilja það betur. Í við-
tali við Hervöru kemur fram að hún var nemandi hjá Margréti Rasmus frá
1938–1944 og síðar hjá Brandi í eitt ár. Brandur fékk hana síðan til þess að
passa börnin í heimavistinni. Hún gat stillt til friðar, huggað og útskýrt. Hún
kenndi börnunum táknmál og fingrastafróf og veitti þeim hlýju og væntum-
þykju. þetta breytti miklu fyrir þau og Anna Jóna lárusdóttir sagði þau hafa
kallað hana mömmu.
Stefanía eða Stebba, dóttir Sigríðar Kolbeinsdóttur og Jóns Kristins Sig-
fússonar eignaðist heyrnarlausa stúlku, Jónu, sama ár og Brandur tók við
Málleysingjaskólanum árið 1944. Stefanía var einstæð móðir og úr varð að
Halldóra systir hennar, sem var heyrandi, ættleiddi Jónu. þegar Jóna var
fjögurra ára gömul fór hún í Heyrnleysingjaskólann. ólíkt hinum börn-