Úrval - 01.12.1956, Blaðsíða 26

24
ÚRVAL
íst starfsmaður í þeirri grein
líffræði, sem fjallar um huldu-
lífverur (microbiology), við
landbúnaðardeild háskólans.
laun hans voru 1500 dollarar
á ári.
1 kjölfar fyrri heimstyrjald-
arinnar kom mikil verðbólga,
og átti Waksman þá æ örðugra
með að láta tekjurnar hrökkva
til. Þegar einkafyrirtæki bauð
honum 4000 dollara árslaun, tók
hann því, þótt honurn væri sárt
um að hverfa frá vísindastörf-
um við háskólann. Ekki sagði
hann þó alveg skilið við skól-
ann, því að hann vann þar á-
fram einn dag í viku. Um skeið
vann hann þannig í þágu iðnað-
arins, en þegar háskólinn gat
loks boðið honum 3000 dollara
árslaun, tók hann því boði og
hefur starfað þar æ síðan.
Á árunum 1920 til 1930 starf-
aði Waksman nær eingöngu að
rannsóknum á frjósemi jarð-
vegsins. í tilraunaglösum sín-
um fylgdist hann ár eftir ár
með hinni eilífu styrjöld, sem
huldulífverurnar heyja hver við
aðra. Rannsóknir hans komu
landbúnaðinum að miklu liði.
Hann sýndi á margvíslegan hátt
hvernig auka mætti frjósemi
allskonar jarðvegstegunda, og
varð allra manna fróðastur um
myldi (humus), sem er hinn
lífræni hluti jarðvegsins. Árið
1929 hlaut; hann 1600 dollara
verðlaun fyrir „framúrskarandi
rannsóknir á köfnunarefni".
Waksman var grúskari að
eðlisfari, og öll þessi ár var ein
spurning sífellt að leita á hann;
hvaða, áhrif hafa huldulifver-
urnar á jarðveginn og hver á
aðra og að lokum á manninn?
Hann tók eftir því, að næstum
alls staðar þar sem voru góð
vaxtarskilyrði fyrir sýkla, geis-
aði látlaus styrjöld milli huldu-
lífvera. I fingurbjargarfylli af
rökum jarðvegi gátu t. d. ver-
ið fleiri bakteríur en allt rnann-
fólkið á jörðinni.
Veirur eru einskonar undir-
heimur, svo smáar að þær sjást
ekki í smásjám, litlu stærri en
þær efniseindir, sem vér nefnum
sameindir. Oft gera þessar líf-
agnir ,,innrás“ í stærri huldu-
lífverur og fjölgar þar geysiört.
Lítil frumdýr lifa á ýmsum teg-
undum baktería, bókstaflega
gleypa þær.
Á þessum örsmáa en blóði-
drifna vígvelli blasa við augum
sigrar og ósigrar sem endurtaka
sig í sífellu. Heilar ,,þjóðir“
baktería eru skyndilega afmáð-
ar og aðrar koma í þeirra stað.
Sumar breytingar má rekja til
breytilegs hitastigs eða næring-
ar. En oft er það þannig, að
efnasamsetning einnar lífveru
er annarri banvæn.
Þegar síðari heimsstyrjöldin
hófst, hrópuðu menn á nýjar
aðferðir til að bjarga manns-
lífum. Waksman og samstarfs-
menn hans hófu leit að slíkum
aðferðum, fyrst og fremst í
jarðveginum. Tilraunir þeirra
voru í því fólgnar, að þeir hrein-