Úrval - 01.12.1956, Síða 82

80
ÚRVAL
hafa stórkostlega flýtt fyrir
myndun nýrra skipulags.
mynztra. Á þeim timum þegar
uppeldis. og skólamál eru oss
öllum mikið áhugamál, er ekki
úr vegi að athuga tilurð og þró-
un heilans.
Snemma á skeiði þróunarinn-
ar, þegar tilteknar frumur upp-
götvuðu kosti þess að lifa sam-
an í þeim efnafræðilegu félags-
heildum, sem vér nefnum dýra-
líkama, varð að skapa sam-
göngukerfi milli frumanna, ef
þær áttu að geta starfað sam-
an sem félagsheild. Eftir marg-
víslegar breytingar og val, urðu
sérstakar frumur, svonefndir
taugungar, að einskonar raf-
hlöðum, sem gátu tekið við raf-
straum hver frá annarri og flutt
hann áfram. Þegar þessi raf-
straumur barst til vöðvafrumu,
olli hann samdrætti í henni og
kom þannig af stað hreyfingu í
öllum frumuhópnum. Smám
saman mynduðust slikar tauga-
brautir víðar um líkamann og
gegndu því hlutverki að vera
samgönguæðar milli skynfruma
og vöðvafruma. Að lokum varð
þetta merkjakerfi svo flókið, að
ekki varð komizt af án skipti-
stöðva, og ein þeirra varð heil-
inn.
Líffræðingar geta nú rakið
allnákvæmlega þróun hvers ein-
staks skynfæris frá því stigi er
hið frumstæða merkjakerfi tók
að greinast í sérhæfð skynfæri.
Sæfílar hafa frumstætt tauga-
kerfi, sem þeir skynja með
snertingu og svara henni. Mar-
glittan hefur vísi að augum,
bletti sem eru næmari fyrir
ljósi en aðrar yfirborðsfrumur
likamans.
Þegar vér rekjum þróun hinna
ýmsu skynfæra, hlýtur það
að vekja athygli vora, að hver
gluggi vitundar, sem dýrinu
opnaðist til umheimsins, opn-
aðist því ekki skyndilega sem
óvænt gjöf, heldur varð til við
hægfara þróun. Sérhvert nýtt
sameindamynztur, sem varð til
við stökkbreytingu, var prófað
með notkun í óteljandi kynslóð-
ir og það valið, sem reyndist
hæfast. Sjónin varð ekki til í
dimmum þokuheimi þegar guð
sagði „verði ljós“, því að ljós
hafði ármilljónum saman verið
aðeins orka, sem hélt lífinu í
lífverum jarðarinnar. Það var
ekki fyrr en löngu seinna, að
það varð boðberi upplýsinga
frá umheiminum til sérhvers
dýrs, sem fengið hafði sjón.
Vér tökum skilningarvit vor
sem sjálfsagðan hlut. Vér erum
vön því að skynja þrýsting,
sársauka, hita eða kulda næst-
um því hvar sem er í líkama
vorum; en sú hugsun, að hægt
sé að finna ilm eða bragð með
húðinni á öxlinni eða enninu,
finnst oss fjarstæða. Samt eru
til fiskar og froskar, sem skynja
einmitt á þann hátt. Hér og þar
á yfirborði hákarlsins eru skyn-
færi, sem skynja einskonar sam-
bland af ilm og smekk, og þau
eru svo næm, að bátur sem