Læknaneminn - 01.03.1972, Síða 83

LÆKNANEMINN
73
meðferðar er hagkvæmt að skipta
heilablóðfalli í þrjá hópa, eftir því
á hvaða stigi það kemur í læknis-
hendur, þ.e.a.s.: a) heilablóðfall,
þar sem hinn sjúklegi þáttur hefur
náð hámarki (completed strokes),
en það mun ég hér eftir nefna
heilablóðfall án frekari skilgrein-
ingar, b) heilablóðfall, sem enn er
að gerast (strokes-in-evolution),
og c) tímabundnar blóðrásartrufl-
anir (transient ischaemiur). Þess-
ari skiptingu verður fylgt hér á
eftir, og þessir einstöku hópar
ræddir hver fyrir sig. Þessi að-
grcining er þó oft erfið og flókin
einsog ég mun nefna dæmi um, en
þær meginreglur, sem farið er eft-
ir, eru þessar: Heilablóðfall merk-
ir, að heilaskemmdin sé öll orðin
og fram komin, áður en hægt er
að koma við nokkurri læknislijálp.
Hinn sjúklegi þáttur veldur heila-
skemmdinni á stuttum tíma; þann-
jg springur æð og blóðið gusast
út í heilavefinn eða þá að æð lok-
ast skyndilega og taugafrumurnar
deyja, áður en nægjanlegt hliðar-
blóðstreymi hefur náð að hafa
áhrif. Auðvitað er það svo, að
heilablóðföllin hafa haft nokkurn
aðdraganda stundum, og raunar
er því svo oftast farið, þótt erfitt
geti verið að fá um það upplýs-
ingar.
67 ára karlmaður, starfandi á skrif-
stofu, tók eftir þvi síðari hluta dags,
að hann átti erfitt með að beita hægri
hendi Hann hugðist standa upp og
hrista þetta af sér, en féll þá í gólfið,
þar eð hægri fóturinn sveik hann.
Hann hugðist italla á hjálp, en gat þá
ekki mælt. Honum varð flökurt og man
síðan óljóst eftir sér í sjúkrabifreið
og síðan í sjúkrahúsi.
Saga af þessu tagi er ekki óal-
geng eða hliðstæða hennar, en að-
dragandi eða gangur mála lil há-
marks er ávallt stuttur, venjulega
aðeins nokkrar mínútur og sjaldn-
ast lengri en ein klukkustund.
Við heilablóðfall, sem er að ger-
ast, eða kannske réttara hægfara
heilablóðfall, væri ekki ósennilegt,
að fram fengist svipuð sjúkra.saga
og sú, sem að ofan greinir, en mun-
urinn myndi vera sá, að þetta tæki
allt lengri tíma eða frá 6—24
klukkustundum, og er þar raunar
komin aðgreiningin á hópi a og b,
er svo eru að framan greindir. En
það er margt að varast, og oft er
erfitt að draga mörkin milli heila-
blóðfalls og þess, sem enn er að
gerast.
Sjúklingur hafði mikla þreng-
ingu (stenosu) á arteria cerebri
anterior. Hún var svo staðsett á
æðinni, að blóðrás var hindruð um
Heubners æð, og af hlýzt skyndi-
!eg lömun í andliti og handlegg.
Þetta er heilablóðfall samkvæmt
skilgreiningu. En nú gæt.i það
gerzt jafnvel nokkrum dögum síð-
ar, að sjúklingur fengi algera
helftarlömun, vegna þess að
þrengingin varð að lokun, og
ekkert. blóð berst um a.cerebri
anterior. Heilablóðfallið væri þá í
raun enn að gerast.
Þessu litla dæmi er ætlað að
sýna, að þörf er aðgæzlu, og heila-
blóðfall má ekki saltast sem stat-
iskur hlutur, hvorki innan sjúkra-
húss né utan.
Tímabundnar blóðrásartruflanir
(transient ischaemiur) skilgreinast
þannig. að þær standa mjög stutt,
að öllu jöfnu aðeins fáeinar mínút-
ur, örsjaldnast kíukkustund og í
undantekningartilfellum í nokkrar
klukkustundir. Þær skilja ekki
eftir einkenni, en hafa tilhneig-
ingu til þess að koma aftur og
gjarnan að valda alltaf sama ein-
kenni. Ef sjúklingur væri skoðað-
ur meðan tímabundin blóðrásar-
trufSun stæði yfir, myndu finnast