Læknaneminn - 01.03.1972, Page 91

LÆKNANEMINN
81
þar sem mynd af einni æð sýnir
skemmdir í 16—20% tilfella, eykst
þetta upp í 35% tilfella við fjög-
urra-æðamynd, og skemmdir í
fleiri en einni hálsæð hafa veruleg
áhrif á afstöðu skurðlækna. Aðal-
atriðið er það, að ef beita á skurð-
aðgerð við hálsæðarþrengingu,
verður að sjá allar hálsæðar og
hluta af heilaæðum, þar sem aftur
fyrir blóðþynningu er nægjanlegt
að sjá hina hugsanlega sjúku
hálsæð og hluta af heilaæðum. Því
fylgi ég þeirri röð um æðamyndir,
sem að ofan greinir.
Loftmyndir eru lítt notaðar við
greiningu heilablóðfalla, en þarf
þó stundum til þess að átta sig
á haematomum, einkum er þetta
svo, þegar þau eru í fossa
posterior, þar sem æðamyndir gefa
oft ófullnægjandi upplýsingar.
Batahorfur við heilablóðfall eru
ákaflega misjafnar, eftir því hver
hinn sjúklegi þáttur er. Þær eru
hiklaust verstar við biæðingar.
Mortalitet hefur verið talið allt að
97%, en svo hátt er það þó aðeins,
þar sem minni blæðingar eru ekki
meðtaldar og hafa verið greindar
sem thrombosur á þeirri forsendu,
að ekki hefur fundizt blóð í mænu-
vökva. Fyrir liggur mikið uppgjör
frá McKissock, Richardson og
Walsh frá árinu 1961, og var
mortalitet þar eftir blæðingar
51%. Hinsvegar voru þessi tilfelli
nokkuð valin, og líklegt mortalitet
er 60—70%. Við þettá bætist svo,
að af þeim, er lifa, geta 25% búizt
við að vera algerir öryrkjar, að-
eins 25% geta vænzt þess að kom-
ast til fullrar starfsgetu, og bati
helmingsins liggur svo þarna á
milli. Það, sem fyrst og fremst hef-
ur áhrif á batahorfurnar, er lengd
meðvitundarleysis eða meðvitund-
arleysi yfirleitt. Standi það í meira
en sólarhring, er útilitið slæmt. Af
þeim, sem eftir þann tíma voru enn
í coma, dóu 100%, í stupor 71%,
somnolent 39%, þar sem aðeins
16% dóu af þeim, er aldrei misstu
meðvitund eða voru vel vaknaðir
innan sólarhrings. Háþrýstingur
er slæmur meðvirkandi þáttur, og
verri batahorfur eru, ef blæðingin
er í capsula interna eða basal
ganglium en annarsstaðar. Aldur
skiptir litlu máli upp að sjötugu,
en batahorfur versna mjög eftir
þann aldur.
Batahorfur við thrombosur eru
betri. Mortalitet er 20—30%, og
sömu þættir hafa áhrif á horfurn-
ar og við blæðingar. Ef æðamynd-
ir sýna mikla tilfærslu á miðlínu-
æðum, og þetta sézt stundum við
lokun á mið-cerebral æð, eru þá
batahorfur mjög slæmar (Las-
celles & Burrows 1965). Af þeim,
sem lifa, ná yfir 60% góðri starfs-
getu, en svo virðist sem frekari
framvinda mála hjá þessum sjúkl-
ingum sé mjög komin undir
ástandi æðakerfisins sem heildar.
Þannig fylgdi Robinson (London)
eftir 737 sjúklingum, er fengið
höfðu thrombosis og fann, að
50% þeirra dóu innan 4ra ára frá
áfallinu, eða þrefalt fleiri en ætlað
hefði mátt ■—■ og dánarmein voru
í flestum tilfellum hjartasjúkdóm-
ar.
Mortalitet af völdum emboli var
um 50%, áður en blóðþynningar-
meðferð kom til sögunnar. Morta-
litetið er mismunandi eftir því,
hver uppspretta emboliunnar er og
eftir því, hvort um endurteknar
emboliur er að ræða. t uppgjöri
Woods frá 1954 á heila-embolium
í sambandi við mitral stenosis
kemur í ljós, að 15 af 194 sjúkl-
ingum dóu við fyrstu emboliu, en
49, er þeir fengu emboli öðru sinni.
Hinsvegar eru batahorfur þeirra,