Úrval - 01.12.1961, Page 61

LEÐURDLÖKUR HEYRA í MYNDUM
eins og heyranleg hljóð hennar,
en virkni þeirra má helzt líkja
við virkni Ijósvörpugeisia, sem
beint er aS vissum hlutum úti
í myrkrinu og gera þá sýnilega
fyrir endurkast ljóssins. Þegar
leðurblakan beinir þessum hljóð-
smellum að ákveðnum hlutum,
greinir hún mynd þeirra og
lögun fyrir endurkast hljóSsins.
Þannig getur náttúran stöSugt
komiS manni á óvart. ESlis-
fræðingar vita, aS þaS er ein-
mitt notkun „yfirhljóSsins“, sem
hæfileiki leSurblökunnar til
furSu nákvæmrar staSarákvörS-
unar er undir kominn,svo aS
þær standa sjáandi dýrum þar
fyllilega á sporði. Gagnstætt
heyranlegu hljóSi berst „yfir-
hljóðiS" línubeint og er því
betur hæft til nákvæmrar
„myndgerSar“. Linur myndar-
innar verða að sama skapi skýr-
ari og einstök atriði hennar af-
markaðri sem yfirhljóSið hefur
hærri sveiflutíðni.
Þegar það er athugaS, hve
skammt er, síðan „heyrnarsjón"
leðurblökunnar var uppgötvuS,
er sízt aS undra, þótt rannsókn
á sams konar hæfileika annarra
dýra sé enn skammt á veg kom-
in. Þekking okkar á því sviði
er og harla takmörkuð. Af spen-
dýrum virðast þaS fyrst og
fremst vera hvalirnir, sem beita
slíkum yfirhljóSmerkjum til um-
09
hverfiskönnunar. AS undan-
förnu hafa rannsóknir, gerðar
með neSansjávarliljóSnemuin og
bljóSritunartækjum, leitt í ljós,
að hin fjölbreytilegu yfirhljóð,
sem þeir gefa frá sér, eiga
margt sameiginlegt við könnun-
arhljóðmerki leSurblökunnar.
Tilraunir, sem gerðar hafa ver-
ið með hnísur og höfrunga í
sjóbúrum, virðast sanna hið
sama, en enn skortir þó óvef-
engjanlega sönnun fyrir því, aS
þar sé um fullkomna sjónheyrn
að ræða eSa staSarákvörðunar-
hæfni viðkomandi dýra truflist,
sé girt fyrir, aS þau geti beitt
annaðhvort sendi- eða móttöku-
tækni sinni. Er augljóst, aS tor-
velt er að haga tilraunum þann-
ig, að úr þessu fáist skorið,
þegar tekið er tillit til þess, um
hvílika stórgripi þarna er að
ræða og að hvorki linisur né
höfrungar hafa nein ytri eyru
eða opin hlustargöng.
Aftur á móti er þegar vitað
um tvær tegundir fugla, scm
gefa frá sér yfirhljóS til um-
hverfiskönnunar. Er önnur þessi
tegund í Suður-Ameriku, en hin
í Austur-Asíu, og halda þær sig
báðar i hellum eins og leður-
blakan. Þeir fuglar beita þó
báðir sjóninni, á meðan einhver
skima er, en grípa til sjónheyrn-
arinnar, þegar myrkt er orðið.
Þótt könnunarhljóð þeirra séu