Úrval - 01.12.1961, Side 62

70
ÚR VAL
af hærri tíðni en eyru manna
fá numið, er tíðni þeirra þó
lægri en könnunarhljóðmerkja
leðurblökunnar, og hlýtur það
að hafa i för með sér, að heyrn-
arsjón þeirra verður ekki eins
nákvæm.
Skeifunefjan er sú, leðurbiöku-
tegund, sem er ljósast dæmi
þess, hvernig einstök líffæri
þróast og þroskast í samræmi
við tilgang þann, sem náttúran
liefur valið þeim. Nafn sitt hef-
ur hún fengið af því, að efri
vör myndar breiðan skeifuboga.
Þegar þessi leðurblaka flýgur,
lokar hún munninum, beinir
nefinu beint fram og blakar
eyrunum í sífellu. Rannsóknir
iiafa sýnt, að hún gefur frá sér
yfirhljóðmerkin út um nasirnar,
og myndar efri vörin þá eins
konar kalltregt, sem hún getur
þrengt eða vílckað að vild og
þannig einbeitt hljóðmerkjunum
að mismunandi takmörkuðu
svæði. Hljóðgöngin liggja heint
úr barkakýlinu upp í nasahol-
urnar. Hljóðmerkin, sem hún
gefur frá sér, eru frábrugðin
hljóðmerkjum annarra tegunda
að því leyti, að um langa,
hreina og samfelhla tóna er að
ræða, en ekki smellhljóð, — og
mun þessi yfirhljóðstónn vera
hreinasti tónn, sem vitað er, að
nokkur lífvera geti myndað. Þá
er og endurkastsgreining hennar
frábrugðin því, sem gerist um
aðrar tegundir. Hún þarf ekki
að beita nema öðru eyra til þess
að geta gert sér nákvæma
„heyrnarmynd“ af umhverfinu,
og hefur það þvi engin áhrif á
nákvæmni flugstjórnar hennar,
sem er hin furðulegasta, þótt
annað eyra sé gert óvirkt. En
sé annað eyra annarra leður-
blökutegunda gert óvirkt, fatast
þeim þegar flugstjórnin, en það
sýnir, að þær nota mismunandi
breidd endurkastsgteislans til
mats á fjarlægðinni. Þá hefur
rannsókn og leitt í Ijós, að aðrar
leðurblökutegundir geta aukið
hraða smellhljóðanna eftir því
hve þær vilja fá skýra og sam-
fellda „mynd“ af umhverfinu.
Eru þess dæmi, að þær geta
sent frá sér allt að 300 yfir-
hljóðssmelli á sekúndu. En
skeifunefjan ein gefur frá sér
samfellt yfirhljóð.
Að sjálfsögðu getum við ekki
gert okkur fyllilega grein fyrir
því, með hvaða hætti viðkom-
andi stöðvar i heila leðurblök-
unnar gera sér mynd af um-
hverfinu fyrir endurkast könn-
unarhljóðmerkjanna. Svo virðist
sem hún dæmi fjarlægðina eftir
mismunandi endurkaststíma, en
þar er um svo örlítil sekúndu-
brot að ræða, að til þess þarf
við sérstakrar timaskynjunar,
sem við getum ekki gert okkur