Úrval - 01.06.1971, Síða 66

64
TJRVAL
ráðizt á menn að tilefnislausu. Aft-
ur á móti virðast tamdar cheetuhr
leggja sig allar fram um að geðj-
ast húsbændum sínum, og líkjast
þær hundum að því leyti. Þær hafa
mikla námslöngun og eru námfús-
ar. Það er hægt að kenna þeim að
sækja spýtur og bolta. Og þær sýna
húsbændum sínum geysilega tryggð.
í stað síns daglega skammts af
gasellukjöti virðast þær gera sig al-
veg ánægðar með að fá nokkrar
dósir af hundamat, nýja kjúklinga
eða svolítinn skammt af frosnu
hrossakjöti.
Næstum eina skilyrðið til þess að
geta eignazt cheetuh er að vera
ríkur. Þær kosta um 2200 dollara í
dýraverzlunum þeim, sem verzla
með sjaldgæf dýr. Mannkynssagan
greinir frá fjöldamörgum dæmum
þess, að cheetahn hafi verið höfð
sem húsdýr. Gengis Khan átti
cheetuh. Karla-Magnús keisari, sem
ríkti yfir stórum hluta Evrópu á
miðöldum, átti einnig cheetuh, sem
blundaði við fætur hans. Keisarar,
prinsar og furstar í Indlandi höfðu
þúsundir af tömdum cheetuhm áð-
ur fyrr og þjálfuðu þær jafnvel til
þess að veiða fyrir sig.
En nú er cheetahn sjálf fórnar-
dýr. Hún er veidd geysilega mikið.
Þegar búið er að vinna skinn henn-
ar, er það 1200 dollara virði. Sum-
ar konur greiða með glöðu geði
10.000 dollara fyrir glæsilega kápu
úr cheetuh-skinni. Og það þarf sex
cheetuhskinn í eina loðkápu. Skinn-
in eru einnig notuð í ýmsa minja-
gripi, svo sem hattbönd, lampafæt-
ur, pennahaldara, lyklakeðjur, úr-
armbönd og jafnvel þverslaufur.
Chettuhnni hefur nú þegar verið
algerlega útrýmt í Indlandi, land-
inu, þar sem hún hlaut nafn sitt
(chita þýðir „deplóttur“ á Hindi-
máli). Þar rásuðu cheetuhr áður
um í tugþúsundatali, en nú hefur
engin cheetah sézt þar síðan 1952.
Austur-Afríka er síðasta virki þess-
arar konunglegu skepnu. Og eng-
inn veit, hve lengi hún mun geta
haldið velli þar. Ríkisstjórnir
Austur-Afríkuríkja hafa að vísu
lýst yfir því, ’að cheetuhrnar skuli
verndaðar og hafa sett lög um háar
sektir fyrir cheetudráp. En samt
eru veiðiþjófnaðir algengir í þess-
um löndum. í Eþíópíu og Sómali-
landi þekkist varla, að slíkum dýra-
verndunarlögum sé framfylgt.
Þar að auki er dvalarsvæði cheet-
uhnnar nú ógnað í æ ríkara mæli,
eftir því sem meira er tekið af landi
til ræktunar á gresjunum og lágu
hæðunum í Austur-Afríku. Þá neyð-
ist cheetahn að hörfa undan til
svæða, sem eru vaxin þéttara kjarri
eða jafnvel skógi. Og þar nýtist
henni ekki eins vel hraðinn og við-
bragðsflýtirinn og á opnum svæð-
um. Og vandamálið magnast svo
enn vegna þess hversu hægt cheet-
umnum fjölgar, jafnvel þótt um
eðlileg skilyrði sé að ræða. Kven-
dýrið eignast „kettlinga" á tveggja
ára fresti. Og margir þeirra týna
tölunni. Venjulegast komast ekki
nema 2—3 úr hópnum á legg.
Svartsýnir dýraverndunarmenn
álíta, að cheetuhrnar verði orðnar
aldauða að áratug liðnum með svip-
aðri þróun. Aðrir eru bjartsýnni.
Um gervallan heim gerast menn nú
hlynntari dýraverndun en áður.