Lögfræðingur - 01.01.1900, Page 23
Hundraðatal á jörðum.
33
til þess, að láta búfje fylgja jörðum, eru gjafir til kirkna
og fátækra, og kemur þetta fram í fiinum allra elstu mál-
dögum. •
I máldaga um sælubú á Bakka, sem talinn er frá
1100, segir svo:
»Tanni ok Hallfríðr þau lögðu helming Bakka-lands
til sælubús þess, er þar er, at ráði (íissurar biskups ok at
lofi erfingja. þ>ar fylgja kýr tíu ok sex tigir á ok bátr
nýr.« (ísl. fornbs. I. bls. 169).
í máldaga kirkjunnar undir Hrauni, sem talinn er frá
1120, segir svo:
»J>au Tanni ok Hallfríðr hafa gefit til kirkju undir
Hrauni land þat hálft með öllum lands nytjum, kýr sex-
tán ok tíu öxn fjögurra vetra ok sextigi geldinga gamalla,
hesta þrjá, tvö hundruð fjögurra álna aura í búsgagni; kirkju
fylgir silfrkaleikr kirkjutjöld, klukkur fimm.« (S. st. bls. 174).
Eptir hinum fornu tíundarlögum þurfti eigi að tíunda
það fje, er lagt var til guðs þakka, hvort sem var til
kirkna eða annars. p>að var því gott ráð til þess að los-
ast við tíund, að gefa til kirkju, er gefandinn hafði sjálf-
ur forræði yfir. Gefandinn naut jafnt eptir sem áður
fjárins, en var laus við að greiða tíundargjaldið.
fað var því gróðavegur að gefa til kirkju sinnar, og
meðal annars vegna þess gafst kirkjum afarmikið fje á 12.
öldinni, þangað til klerkar fóru að heimta kirkjur undan
forræði eigenda. Um siðabótina misstu kirkjur afarmikið
af eignum sínum, þegar kirkjur og bænahús lögðust nið-
ur, og af öðrum ástæðum. En leifar af hinum fornu eign-
um kirknanna eru að nokkru leyti kirkjukúgildi á bænda-
kirkjujörðum og á prestsetrum. |>að er því auðsjeð, að
þessi jarðarkúgildi hafa alveg sjerstaklegan uppruna.