Lögfræðingur - 01.01.1900, Qupperneq 36

3(i
Páll Briem.
byggt út af konungsjörðum, meðan þeir stæðu í skilum,
»og þar að auki byggðu og bættu jarðirnar og túnin með
góðum búsum og túngörðum.« Ef nokkur vanrækti þetta,
þá átti tafarlaust að byggja honum út og reka frá jörð-
inni, og skyldi ábúandi jafnframt »missa það, sem hann
byggt hefur.« í tilskipun 21. apríl 1619 var ákveðið, að
bændur skyldu hafa lífstíðarábúð, en meðal annars var
skilyrðið, að þeir hjeldu við húsum á jörðinni. Loks var
lagt smiðshöggið á þetta með tilskipun 29. nóv. 1622, 4.
gr. Með þessari tilskipun var ekkjum veittur ábúðarrjett-
ur eptir menn sína, er byggju á konungsjörðum. Enjafn-
framt var bætt við, að þá væri strengilega boðið
og skipað »að allir bæði ekkjur og aðrir, sem búa þar í
landinu (Islandi), skuli sjálfir útvega sjer viði til að byggja
og bæta með þeim hús og ábýlisjarðir sínar.«x)
Að vísu átti þetta að eins við konungsjarðirnar, en
orðin voru svo almenn, að landeigendur einnig gátu heim-
fært þau til jarða sinna. Að vísu varð þetta eigi allt í
einu, heldur smátt og smátt. í tímariti Bókmenntafje-
lagsins er prentaður kafli úr jarðabók Arna Magnússonar
um Mosfellssveit. Jarðir í þeirri sveit voru um 1700 ná-
lega allar eign konungs, og á þeim öllum voru ábúend-
urnir skyldir að leggja við til húsa endurgjaldslaust. f
sveitinni eru og fáeinar bændaeignir. A tveimur býlum
gildir hið sama sem á konungsjörðunum, á fjórum býlum
fá ábúendur einhvern styrk til viða, en að eins á einni
jörðinni leggur landsdrottinn allan viðinn til.1 2)
|>að er auðsjeð, að breytingin er að miklu leyti kom-
1) Lovsaml. f. Island, I. bls. 127, 183 og 210—211.
2) Tímarit Bókmenntafjelagsins, VII. Rvík, 1880, bls. 220—281.