Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2014, Side 13

Skilvirkni Logos í lestrarskimun
þeirra er fjölbreytt og sömuleiðis áherslur.
Það er þó fyrst og fremst tilgangur þeirra
sem greinir þau frá öðrum prófum, fremur
en innihald þeirra. Gagnsemi skimunar-
prófa er metið út frá því hvort viðunandi
hlutfall barna með vanda finnst án þess
að því fylgi óhóflegur kostnaður. Venju-
lega er nákvæmni skimunarprófs í lestri
metið með því að bera saman niðurstöðu
þess og rækilega greiningu á lestrarfærni.
Einnig er vel þekkt erlendis að eiginleíkar
skimunarprófa í lestri séu metnir út frá
tengslum við útkomu á samræmdum
prófum eða stöðluðum kunnáttuprófum
(Kilgus, Methe, Maggin og Tomasula,
2014; Reschly, Busch, Betts, Deno og Long,
2009).
Greiningarpróf í lestri (e. diagnostic
reading tests) eru notuð í rækilegu mati á
lestrarfærni barna. Þegar barni er vísað úr
lestrarskimun í greiningu á lestrarfærni eru
greiningarpróf í lestri meðal annars notuð.
Þessi próf meta marga þætti, eru yfirleitt
stöðluð og tímafrek í fyrirlögn (Sattler,
2014). Niðurstaða þeirra gerir mögulegt að
bera frammistöðu barna saman og meta
styrk þeirra og veikleika í lestrarfærni. Sér-
þjálfað fagfólk sér um fyrirlögn, úrvinnslu
og túlkun slíkra prófa. Fyrirlögn á grein-
andi lestrarprófi er bæði kostnaðarsöm og
h'mafrek. Af þeim sökum er ekki raunhæft
að láta alla nemendur í tilteknum árgangi
þreyta slík próf í fullri lengd þegar leita
á að nemendum í lestrarerfiðleikum eða
í hættu á lestrarvanda. Ekkert er því til
fyrirstöðu að nota einstaka hluta eða þætti
úr greinandi prófi í skimun. Þetta hefur
til dæmis verið gert hérlendis í skimun
erfiðleika í stærðfræði með góðum árangri
(Guðmundur B. Arnkelsson og Einar Guð-
mundsson, 2003). Þegar einstakir hlutar
eða þættir úr greinandi prófi eru notaðir
í skimun tekur fyrirlögn stuttan tíma en
meta verður réttmæti þessarar aðferðar á
sama hátt og annarra skimunarprófa.
Fjölmörg gagnreynd skimunarpróf í
lestri hafa verið þróuð erlendis. Skimunar-
próf sem reynst hafa árangursrík eru um
margt ólík en eiga mörg það sameiginlegt
að leggja mat á þekkingu barna á tungu-
málinu og getu þeirra til þess að bera
kennsl á prentuð orð, hratt og örugglega
(Farver, Nakamoto og Lonigan, 2007; Kil-
gus o.fl., 2014; Reschly o.fl., 2009; Torge-
sen, 2002).
Hérlendis hafa nokkur próf verið notuð
til að skima fyrir lestrarerfiðleikum með
formlegum og óformlegum hætti. Þar
á meðal eru HLJÓM-2 og Leið til læsis.
HLJÓM-2 er aldursbundin skimun ætluð
til að meta hljóðkerfis- og málvitund barna
í elsta árgangi leikskólans, í því skyni að
finna þau börn sem eiga á hættu lestrar-
vanda (Jóhanna Einarsdóttir, Ingibjörg
Símonardóttir og Amalía Björnsdóttir,
2011). Lagt er mat á sjö færniþætti hjá
barninu. Prófið er staðlað og hefur reynst
vel hérlendis. Rannsóknir hafa sýnt fram á
tengsl milli árangurs barna á HLJÓM-2 og
árangurs þeirra í samræmdum könnunar-
prófum í íslensku og á málþroskaprófinu
TOLD-2P Qóhanna Einarsdóttir, Amalía
Björnsdóttir og Ingibjörg Símonardóttir,
2004; Jóhanna Einarsdóttir o.fl., 2011).
Leið til læsis er yfirgripsmikið stuðn-
ingskerfi í lestrarkennslu sem er ætlað að
styðja við lestrarkennslu frá yngsta stigi
grunnskólans og upp á unglingastig. Leið
til læsis hefst með aldursbundinni skimun
sem er lögð fyrir börn í 1. bekk í grunnskóla